پوسیدگی فیتوفتورایی مهم ترین بیماری طوقه و ریشه چغندرقند در ایران است. این بیماری مهم تر و خطرناک تر از پوسیدگی پی تیومی است زیرا در سنین کم به گیاهچه حمله نمی کند و ریشه و طوقه را از بین می برد.
علایم بیماری
علایم بیماری پوسیدگی فیتوفتورایی هم مانند پی تیوم، در مواقع گرم که مزرعه آبیاری شده باشد به صورت پژمردگی در مزرعه ظاهر می شود. پوسیدگی ناشی از فیتوفترا به صورت نرم از پایین ریشه شروع می شود. پوسیدگی ناشی از فیتوفترا پوسیدگی نرم است (ریز و کتونیا پوسیدگی خشک می دهد). ریشه های کوچک و فرعی از بین می روند (شکل ۱-۱) . در هوای گرم روز گیاه ضعیف می شود و در شب مجددا به حالت اول خود بر می گردد و این مسأله ادامه می یابد تا پژمردگی دائمی و مرگ گیاه، بنابر این مرگ تدریجی است و جذب آب صورت نمی گیرد. در این حالت ریشه سفید می شود و ممکن است روی آن Fusarium هم باشد. که پس از مرگ گیاه به آن حمله کرده است (شکل ۱-۲).
شکل ۱-۱ پوسیدگی فیتو فتورایی ریشه چغندرقند
عامل بیماری
این بیماری توسط دو گونه Phytophthora drechsleri و P. cryptogea ایجاد می شود . در ایران P. drechsleri مهم تر است ولی گونه دیگر هم از ریشه پوسیده جدا شده است. Pythium deliense نیز از فارس به عنوان عامل پوسیدگی ریشه چغندرقند با علایم پژمردگی، زردی عمومی اندام های هوایی و در برش عرضی ریشه ها دارای بخش های قهوه ای و سیاه (ابلق) هستند نیز گزارش شده است . P. drechsleri گرمادوست است. بهینه دمایی آن C°۳۰-۲۸است. بیشینه آن ۳۷°C است ولی P. cryptogeaدارای بهینه دمایی ۲۵C است.
drechsleri دارای تولیدمثل غیر جنسی از طریق تولید اسپورانژیوم با انتهای صاف و بدون پاپیل است که مشخصه مهم و اختصاصی این گونه است. وقتی که اسپورانژیوم، زئوسپورهایش تخلیه شد در داخل آن یک اسپورانژیوم دیگر تشکیل می شود. این عمل چندین بار تکرار می شود و یا اسپورانژیوم به صورت پایه دار از داخل اسپورانژیوم قبلی خالی شده به وجود می آید. این حالت را افژولیدن یا Proliferation گویند و از مشخصه عمده دیگر این گونه است.
از مشخصات دیگر این گونه گرمادوست بودن آن است. در ایران فراوان است. علاوه بر چغندر در سایر گیاهان نیز مسأله ساز است.تولید کلامید وسپور همیشه در محیط کشت صورت نمی گیرد ولی اگر تشکیل شود تأیید بیشتری است بر این گونه و این نظریه نیز وجود دارد که این قارچ در درون گیاه میزبان کلامیدو سپور تولید می کند که از مهم ترین عوامل پایداری و زمستان گذرانی این قارچ است. تورم ریسه در تعدادی از ریسه ها در کناره های محیط کشت نیز تشکیل می گردد.
محل قرارگیری آنتریدیوم
در این گونه آنتریدیوم در زیر گلوی اُاگونیوم قرار می گیرد که به آن Amphigenus گویند. این قارچ هتروتال است اُاسپور در محیط کشت به آسانی یافت نمی شود واحتیاج به دو ریسه ناجور برای تولید اسپور دارد، بنابراین آنتریدیوم از یک قارچ و اُاگونیوم از قارچ دیگری است. اگر یک زئوسپور را کشت دهیم به تنهایی قادر به تولید اسپور نخواهد بودولی در صورتی که دو فرم + و – در مزرعه یا آزمایشگاه (که آنها را A1 و A2 می گویند) باهم باشند می توانند تولید اسپور بکنند. فرم A1 در طبیعت بسیار کم است. در آزمایشگاه هر کدام از دو فرم A1 و A2 جدا از هم تولید اُاسپور نخواهند کرد . یعنی در واقع A1 به هیچ وجه تولید اُاسیور نمی کند ولیA2 در بعضی شرایط بدون داشتن A1 شاید تولید اُاسپور نماید.
به طور مثال اگر A2 مدت زیادی در محیط کشت گذاشته شود، در اثر مسن شدن تحریک شده و تولید اُاسپور می کند. بعضی از قارچ های ساپروفیت خاک مانند Trichoderma موادی ترشح می کنند که تولیدمثل جنسی A 2 را تحریک کرده و تولید اُاسپور خواهد کرد. زنده ماندن و پایداری قارچP. drechsleri احتمالا بیشتر به صورت کلامیداسپور و کمی به صورت اُاسپور می باشد.
شکل۱-۲ چرخه عمومی بیماری پوسیدگی فیتو فتورایی طوقه و ریشه .
برای جداسازی قارچ در تابستان از روش تله اندازی خاک آلوده استفاده می شود. از گیاهچه گلرنگ و میوه خیار به عنوان تله در آب و خاک آلوده با دمای C۲۰ استفاده می شود و در تابستان قارچ جداسازی می گردد.
مدیریت بیماری
۱- استفاده از ارقام مقاوم
۲- مساعد کردن رشد و شرایط برای چغندرقند شامل زهکشی مناسب، تسطیح زمین، کشت ردیفی و از بین بردن سوراخ های موش .
۳- تناوب زراعی حداقل دو ساله با گندم به جای صیفی جات
۴- subsoiling یا شخم عمیق تا ریشه بتواند به عمق نفوذ کند و به این ترتیب قارچ های عامل پوسیدگی نتوانند اثر کنند.
منبع: کتاب بیماری های گیاهان زراعی ایران
نویسنده: دکتر بهرام شریف نبی
دیدگاهتان را بنویسید