هندوانه کوهی چیست و خواص بیشمار آن
هندوانه کوهی با نام علمی Capparis Spinosa و نام تجاری Caper گیاهی بومی منطقه مدیترانه با یک پراکندگی طبیعی از ساحل دریای مدیترانه به جزایر قناری است. این گیاه از سواحل آتلانتیک جزایر قناری به ایران آمده است. یک زمانی روسیه جنوبی صادر کننده اصلی آن بود. نام های دیگر کاپاریس شامل کبر، کور، کلیر، علف مار، لگجی، خیار کبار یا خیار شنگ، لیجین، خاروک، هندوانه کوهی، گلک، قبار است. در این مطلب از دی مگ درباره هندوانه کوهی چیست و خواص بیشمار آن صحبت خواهیم کرد.
خواص دارویی بیشمار هندوانه کوهی چیست
هندوانه کوهی درطب سنتی به عنوان پشتیبان، نگهدارنده و داروی محرک کبدی باعث بهبود عملکرد کبد می شود. هندوانه کوهی دارای خواص بیشماری است. کبر تازه کم چرب و کم کالری است و منبع عالی فیبر و آهن محسوب می شود. مطالعات جدید اثر مفید آن را در هیستری و حالات عصبی دیگر تأیید نموده است. افزودن چند عدد کبر به گوشت کباب شده، مانع تشکیل ترکیب هایی می شود که به DNA آسیب رسانده و در بروز بیماری قلبی و سرطان نقش دارند. ماده موجود درآن در کلم بروکلی وجود دارد و به کبد در از بین بردن مواد شیمیایی سرطان زا کمک می کند تا به DNA سلول ها آسیب نرسد. گیاه هندوانه کوهی برای سیستم گوارشی مفید بوده، از اسهال پیش گیری و اشتها را زیاد می کند. حاوی ریز مغذی، آنتی اکسیدان و ویتامین های فراوانی است.
خواص دارویی هندوانه کوهی
داروهای تولید شده از هندوانه کوهی
کاپاریس به عنوان داروی Ayurveda گزارش شده است. هندوانه کوهی برای درمان موارد مقدماتی هپاتیپ ویروسی حاد و سیروز کبد به کاربرده می شود و استفاده از آن بر علیه عفونت ویروسی نتایج مفیدی به دنبال است. عصاره گیاه، تشکیل دهنده داروی دیگری به نام Geriforte است که در درمان pruritis مربوط به پیری دیگر ناراحتی های مربوط به پیری و اضطراب مفید است. از روغن استخراجی دانه گیاه هندوانه کوهی اسپینوزا به روش ترانس استریفیکاسیون، بیودیزل تهیه می شود.
خواص بیشمار ریشه هندوانه کوهی چیست
پوست ریشه به علت گرم و خشک بودنش به عنوان یک قابض و از بین برنده ی سردی است. جوشانده پوست ریشه در طب سنتی برای رفع تجمع مایع سروز در حفرات آنمی، آرترایتیس و نقرس استفاده می شود. هندوانه کوهی خاصیت ضد سلی دارد چرا که پوست آن تلخ و خلط آور بوده و در ناراحتی های طحالی، کلیوی و کبدی، رماتیسم تجویز می شود. عصاره حاصل از ریشه هندوانه کوهی خاصیت ضد میکروبی قابل توجهی از خود نشان می دهد. ریشه برای رفع ضعف عمومی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. عصاره ریشه به میزان ۱۰۰ الی ۲۰۰ میلی گرم یک بار در روز به مدت ۴ روز از کبد محافظت کرده و ضد التهاب، ضد چاقی، قند خون و درد بوده و برای احتباس ادراری، عفونت مجاری ادرار، مفید است.
برگ هندوانه کوهی
- برگ های سائیده شده هندوانه به عنوان یک ضماد در درمان نقرس به کار برده می شود.
- پوست تازه ی ساقه و برگ در هند به منظور شوره سر و کم کردن گرمای بدن به کار می رود.
- مصرف جوشانده پوست ساقه هندوانه کوهی قبل از غذ اشتها آور است.
- جوشانده برگ و گل برای درمان بیماریهای بینایی به کار می رود.
خواص ریشه هنداونه کوهی
خواص اندام های هوایی
عصاره اندام هوایی دارای اثر ضد قارچی، ویروسی و ضد باکتریایی بر روی باکتریهای گرم مثبت و گرم منفی است. از هندوانه کوهی برای تولید مواد آرایشی مناسب برای پوست خشک و بر طرف کننده التهابات پوستی استفاده می شود.
خواص هندوانه کوهی به عنوان آنتی اکسیدان
منبع عالی کورستین است که یک آنتی اکسیدان قوی است. کورستین، خاصیت ضد باکتریایی، ضد سرطانی، ضد التهابی و ضد درد دارد. محافظ اثرات مضر آفتاب است. گردش خون را تنظیم کرده و برای کمر درد، استوماتیت، ناباروری زنان، هپاتیت و بیماری های معده، طحال و اعصاب موثر است. نوعی ترکیب فلاونوئیدز موجود در آن مویرگ ها را تقویت می کند و مانع تشکیل لختگی خون می شود. مصرف آن موجب باز شدن خون قاعدگی در موارد قطع این حالت در زنان جوان می شود. جوانه ها مقوی هستند. از هنداوانه کوهی در الجزایر برای مداوای نقرس استفاده به عمل می آید. از هندوانه کوهی در درمان مسمومیت، یرقان، تقویت نیروی جنسی، سیاتیک، صرع، زخم های عفونی، تسکین درد دندان (جویدن پوست و یا جوشاندن آن و یا تخم آن همراه با سرکه)، لکه های قهوه ای پوست و انگل معده و کاهش کلسترول خون، بیماری های پوستی استفاده می شود.
مضرات مصرف هندوانه کوهی
هندوانه کوهی سرشار از سدیم است، بیماران مبتلا به فشار خون بالا و بیماران قلبی، زنان باردار و شیرده، افراد گرم مزاج و اشخاص مبتلا به بیماری های مثانه باید در مصرف آن احتیاط نمایند. شواهد محدودی از عوارض جانبی و حساسیت در مورد استفاده از کبر همراه با روغن خردل وجود دارد. در بیماران مبتلا به دیابت یا هیپوگلیسمی و در کسانی که مواد مخدر و یا مکمل هایی که قند خون را تحت تاثیر قرار می دهد مصرف می کنند باید با نظر پزشک مصرف شود. بیمارانی که داروهای مدر نیز مصرف می نمایند و یا دارای آهن بالا هستند نیز باید احتیاط لازم را انجام دهند.
مضرات هندوانه کبر
گیاهشناسی هندوانه کوهی
- کاپاریس بوته ای طویل العمر است.
- خزنده با شاخه هایی منشعب و کرکدار به طول ۱ تا ۱/۵ متر است.
- هندوانه کوهی ریشه ای بلند دارد که در اعماق خاک نفوذ می کند.
- به صورت بوته ای با اعضای چوبی و به ندرت درختچه یا درخت مانند هستند.
- این گیاه خوابیده و دارای شاخه های متعدد، پوشیده از کرک یا بدون کرک است.
- دارای برگ های متناوب که از نظر اندازه متنوع و دمبرگ دایره ای است.
- گل های درشت آن رنگ سفید مایل به گلی دارد.
- میوه آنها به صور مختلف پوشینه، خورجین مانند، سته است.
- میوه بیضی و گوشتدار است.
- در آغاز به رنگ سبز روشن ولی تدریجاً مایل به قرمز می گردد.
- زمان گل دهی از بهار تا اواخر تابستان ادامه می یابد.
- این گیاه پوششی برای خاک محسوب می شود که علاوه بر افزایش ظرفیت خاک در نگهداری آب از فرسایش خاک نیز جلوگیری می کند.
تاریخچه هندوانه کوهی یا کاپاریس
نخستین رکورد استفاده از بوته هندوانه کوهی برای اهداف دارویی به وسیله سومری ها بود و همچنین یونانیان باستان و رومی ها از این گیاه استفاده می کردند. هر چند آنها احتمالاً آن را پرورش نمی دادند ولی به صورت وحشی از طبیعت جمع آوری می کردند. کشور اسپانیا بزرگترین تولید کننده هندوانه کوهی در دنیاست. و حدود ۳۰۰۰ هکتار از اراضی این کشور به کشت هندوانه کوهی اختصاص داده شده است و نیمی از تولید جهانی این محصول را در انجام می دهد.
تاریخچه هندوانه کبر
صادرات هندوانه کوهی از ایران از سال ۱۳۸۰ آغاز گردید. ترکیه تا سال ۱۳۸۳ تنها وارد کننده این محصول از ایران بود. در کلمبیا گونه ای خاص از کاپاریس تولید می شود که مرغوبیت کمتری نسبت به گونه ایرانی دارد.
هندوانه کوهی از نظر اقتصادی
قیمت این محصول در بازار جهانی ده ها برابر قیمتی است که از ایران صادر می گردد و این گیاه یکی از پتانسیل های بالقوه برای ایران محسوب می گردد که قابلیت ارزآوری و اشتغالزایی بالایی دارد. کشاورزان در صدد کاشت این گیاه جهت صادرات هستند. این گونه یکی از مواهب بیشمار مناطق بیابانی است که در صورت برنامه ریزی می تواند منبع درآمدی مطمئن به حساب آید. میوه کاپاریس صادر می شود. گیاهی کاملا متفاوت و از خانواده کدوئیان است متاسفانه در گمرک ایران به عنوان «هندوانه ابوجهل» صادر می گردد که گیاهی کاملا متفاوت و از خانواده کدوئیان است و دارای طعمی تلخ و مسهلی قوی محسوب می گردد در حالی که هندوانه کوهی از خانواده کاپاریداسه است.
پراکندگی جغرافیایی هندوانه کوهی در دنیا
- هندوانه کوهی بومی مناطق گرمسیری مدیترانه، غرب و مرکز آسیا است.
- زیستگاه ه این گیاه در کشور های جنوب اروپا، آفریقای شمالی و خاورمیانه است.
- پراکنش آن از اقیانوس اطلس، مراکش و تونس تا دریای سیاه، ارمنستان و نواحی شرقی دریای خزر تا افغانستان و هند امتداد دارد.
- گونه های دیگری از کاپاریس در هاوایی و شمال آفریقا رشد می کند.
پراکندگی هندوانه کوهی در ایران
مقاومت هندوانه کوهی به خشکی، شوری، گرما سبب گردیده که این گیاه مهاجم در اکثر مناطق ایران پراکنش داشته باشد. دامنه های البرز، آذربایجان غربی، کرمانشاه، شمال شرقی هرزویل، شیراز، یزد، لامرد، کرمان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان محل های رویش آن است.
پراکندگی جغرافیایی هندوانه کوهی
شرایط زیستی هندوانه کوهی
- هندوانه کوهی به صورت خودرو در شکاف صخره ها در بالای دیوارهای گلی، مناطق مخروبه، دامنه های نسبتاً مرطوب کوهستان های کم ارتفاع و به طور کلی در هر خاکی با حداقل مواد غذایی رشد می کند.
- در اراضی شنزار به خوبی می روید و در زیر درختان و درختچه های بیابانی رشدی فوق العاده دارد.
- مناطقی با بارندگی ۳۵۰ میلی متر در سال برای هندوانه کوهی ایده آل است.
- این گیاه تابستان های بالای ۴۰ درجه سانتی گراد و زمستان های تا ۸- درجه سانتی گراد را به خوبی تحمل می کند.
- خاک های آهکی را بیشتر می پسندد.
- تنش کم آبی را تحمل می کند.
- تقریباً در تمام طول سال گل و میوه می دهد.
ترکیبات موجود در هندوانه کوهی چیست
- غنچه های نارس که sufines یا nonpareilles نامیده می شوند دارای اهمیت بیشتری هستند.
- از مهمترین ترکیبات شیمیایی آن Flavonoids است.
- ریشه و جوانه های مولد گل آن دارای پکتین، ساپونین، نوعی اسانس، یک ماده ی رزینی، رامنوگلیکوزید و ماده ای به نام Capparirutine است.
- قسمت قشری و برگ ها حاوی Stachydrine و hydroxystachydrine است.
- ریشه هندوانه کوهی حاوی methoxy-glucobrassicin ،neoglucobrassicin ،Glucobrassicin است.
- عصاره خام غنچه های گل حاوی غلظت مواد فرار sulphides ،thiocyanates ،isothiocyanates است.
- دانه ها و برگ ها حاوی glucocapparin و glucocleomin است.
- پوست ریشه حاوی rutic acid ،stachydrine و یک ماده ی فرار با رایحه سیر است.
- مزه ی قوی کاپاریس شبیه به یک خردل فلفلی است و به اندازه فندق است.
منبع: کتاب گیاه دارویی-صنعتی کاپاریس، نشر پونه، نویسنده مهدی عماد، ۱۳۹۱
دیدگاهتان را بنویسید