روش‌های بخاردهی:
١- بخاردهی همراه با هوادهی (Aerated Steaming)
شامل استفاده از بخار هوادهی شده در دمای ۶۰ درجه سانتی‌گراد و به مدت ۳۰ دقیقه است یا تزریق هوا به داخل بخار. بعد از پاستوریزه کردن خاک در دمای ۸۴ درجه سانتی‌گراد، عوامل بیماری‌زا به سرعت گسترش می‌یابند، چون دشمنان طبیعی آنها در اثر دمای بالا از بین رفته اند. وقتی خاک با بخار هوادهی شده پاستوریزه می‌شود در دمای ۶۰ درجه سانتی‌گراد، موجودات مفید از بین نمی‌روند و در نتیجه گسترش بیماری کندتر است.
مزایای این روش عبارتست از:
- انرژی مورد نیاز کمتر
- از بین رفتن موجودات بیماری‌زا و از بین نرفتن موجودات مفید.
۲- بخاردهی با لوله (Buried Pipe Steaming)
از این روش برای پاستوریزه کردن خاک بستر استفاده می‌شود. لوله آلومینیومی با قطر۱۰سانتی‌متر با سوراخ‌هایی به قطر ۶/۰ سانتی‌متر و فاصله سوراخ‌ها ۵/۳۰ سانتی‌متر که قطر خاک بالای لوله ۲ برابر خاک زیر لوله است، انتخاب می‌شود. خاک باید نه خیلی خشک و نه خیلی مرطوب باشد. خاک خشک مانند عایق عمل می‌کند و زمان زیادی برای رسیدن به دمای مورد نظر نیاز دارد. از طرف دیگر خاک خیلی مرطوب نیاز به گرمای بیشتری برای گرم کردن آب اضافی دارد. بهترین میزان رطوبت خاک در زمان بخاردهی، در حد ظرفیت زراعی است.
۳- بخاردهی در ظرف (Chamber or Vault Steaming)
این روش برای گیاهان گلدانی استفاده می‌شود. محیط کشت در داخل ظروفی در بسته قرار داده می‌شود و بخار وارد این ظروف می‌شود تا به دمای مورد نظر برسد. دماسنج کنترل از راه دور داخل محیط کشت قرار داده می‌شود تا دما کنترل شود. بعد از بخاردهی باید محیط کشت را سرد کرد و محیط کشت بلافاصله قابل استفاده است.
۴- ضد عفونی خاک با بخار آب در ظرف دهان باز (Hot Plate Sterilization)
ابتدا خاک در ظرف دهان باز قرار داده می‌شود و سپس خاک مرطوب می‌گردد. آنگاه با ایجاد شعله آتش در زیر ظرف حرارت داده می‌شود. پاستوریزه کردن با بخار آب ایجاد شده و نیز حرارت انجام می‌شود. طی پاستوریزاسیون خاک به هم زده می‌شود. در این روش خاک مستقیما با حرارت تماس پیدا نمی‌کند.
مشکلات پس از بخاردهی:
۱- مسمومیت منگنز
در خاک‌های غنی از منگنز (که به صورت نامحلول و غیر قابل جذب است) در اثر ضدعفونی با بخار، منگنز محلول و قابل جذب خواهد شد که باعث مسمومیت منگنزی می‌شود. پس رعایت زمان ۳۰ دقیقه الزامی است. زیادی منگنز در گیاه باعث سوختگی نوک برگ مسن و در خاک مانع جذب آهن توسط ریشه می‌شود، در این موارد مشکل کمبود آهن ناشی از زیادی منگنز قابل جذب در محیط است.
۲- مسمومیت آمونیوم
اگر محیط کشت غنی از نیتروژن باشد (کود دامی، تورب کاملا پوسیده، خاک برگ و کمپوست) در اثر بخار آمونیوم به مدت چند هفته خیلی زیاد خواهد شد و ایجاد مسمومیت می‌کند. معمولا ماده آلی نیتروژن‌دار در اثر عمل باکتری‌های آمونیاک‌ساز تبدیل به آمونیوم شده و آمونیوم تولیدی توسط باکتری‌های نیترات‌ساز تبدیل به نیترات می‌شود. نیترات در خاک شسته شده و معمولا مسمومیتی در گیاه ایجاد نمی‌کند.
در حین ضدعفونی کردن جمعیت هر دو نوع میکروارگانیسم کاهش می‌یابد. میکروارگانیسم‌های آمونیاک‌ساز پیش از شوره‌ساز، دوباره تعدادشان افزایش می‌یابد. در خلال این مدت، گیاهان در معرض مسمومیت آمونیومی قرار می‌گیرند. علایم مسمومیت آمونیومی عبارتند از: توقف رشد، کج شدن نوک گیاه و صدمه به ریشه. برای رفع این مشکل باید آمونیوم اضافی توسط آبیاری شسته شود. مشاهده توده بزرگ قارچ Pezziaza ostrachoderma و .Pyronema sp بعلت ضدعفونی بیش از حد در دمای بالا یا زمان طولانی در اثر کاهش رقابت میکروارگانیسم‌ها می‌باشد. این قارچ‌ها بیماری‌زا نیستند، اما حضور آنها نشان دهنده ضدعفونی بیش از حد و توقف رقابت میکروارگانیسم‌های مفید خاک است.
منابع:
۱- کتاب مدیریت گلخانه (جلد اول)، انتشارت سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری تهران.
۲- کتاب مدیریت گلخانه، تکنولوژی تولید محصولات گلخانه ای، انتشارات سلسبیل.
دیدگاهتان را بنویسید