بیماری پژمردگی باکتریایی یا پوسیدگی قهوه ای سیب زمینی
عامل بیماری: Bacterial wilt of Potato, Brown Rot
تاریخچه اهمیت و انتشار
پوسیدگی قهوه ای که پژمردگی باکتریایی جنوبی Ralstonia (Pseudomonas) solanacearum E.F.Sm نیز نامیده میشود. سیب زمینی را در تمام نواحی مناطق معتدله گرم، نیمه گرمسیری و گرمسیری دنیا و همچنین اقلیم های نسبتاً خنک تحت تأثیر قرار میدهد و یکی از مهمترین و شایعترین بیماری های سیب زمینی است. این بیماری اولین بار در سال ۱۳۶۲ از استانهای اصفهان و چهار محال بختیاری گزارش شده است. بیماری پژمردگی باکتریایی یا پوسیدگی قهوه ای رشد سیب زمینی ها و سایر گیاهان حساس را در قسمتهایی از آسیا آفریقا آمریکای جنوبی و مرکزی محدود میکند. در ایران علاوه بر سیب زمینی از روی گوجه فرنگی نیز گزارش شده است.
علائم بیماری – علائم مزرعه ای
علائم مزرعه ای عبارتند از:
- پژمردگی
- کم رشدی
- زردی برگها
پژمردگی باکتریایی یا پوسیدگی قهوه ای با ظهور پژمردگی سریع و غیر قابل برگشت ساقه سیب زمینی آغاز میشود. سپس به پژمردگی تمام ساقه های همان بوته می انجامد. پژمردگی شاخ و برگ، توقف رشد و زردی شاخ و برگ و پژمردگی یا بوته میری مشابه تشنگی شدید از علائم بارز این بیماری است. که ممکن است در هر مرحله ای از رشد گیاه ظاهر شود. پژمردگی برگها و متلاشی شدن ساقه ها میتواند در بوته های جوان و آبدار واریته های بسیار حساس شدید باشد.
اگر توسعه بیماری شدید باشد، تمام برگهایی که از یک قطعه غده بذری به وجود می آیند. ممکن است به سرعت بدون تغییر رنگ قابل ملاحظه پژمرده شوند. برگهای پژمرده کم رنگ شده و به رنگ سبز روشن در می آیند و سرانجام بدون لوله ای شدن گوشه های برگچه به هنگام خشک شدن آنها به قهوه ای می گرایند. در ساقه های جوان سیب زمینی نوارهای باریک تیره رنگی همچون رشته های آوندی آلوده در داخل اپیدرم قابل رؤیت است.
پوسیدگی قهوه ای و پوسیدگی حلقوی علائم مشابه اما متمایزی دارند. نشانه تشخیصی مهم پوسیدگی قهوهای این است که اگر از ساقه برشهای عرضی تهیه شود از آوند چوبی آلوده قطرات براق عصارهای لزج به رنگ خاکستری تا قهوه ای بیرون می آید. اگر سطوح برش داده شده یک ساقه آلوده لمس و سپس به آرامی از دو سو کشیده شود رشته های باریکی از توده لزج باکتریایی مشاهده میشوند که قبل از پاره شدن تا فاصله کوتاهی کش می آیند.
علایم بیماری
ترشح باکتری از برش های قسمتهای آلوده پژمردگی و علائم مربوط، آن را از پژمردگیهای قارچی متمایز میکند. ساقه های سیب زمینی استولونها و ریشه های گیاهانی با علائم اولیه در برگ، اندکی از علائم پیشرفته آلودگی را نشان میدهد. تغییر رنگ به خاکستری مایل به قهوه ای که معمولاً در تمام پریدرم غده ظاهر میشود استقرار کامل آلودگی را نشان می دهد.
هرگاه غده ها از وسط دو نیم شده و فشار کمی به آنها وارد شود، قطرات خاکستری مایل به سفید توده لزج باکتریایی از حلقه آوندی به بیرون تراوش میکند. چشمها غالباً در روی جوانه یا نوک غده به رنگ خاکستری مایل به قهوه ای در می آیند و ماده مترشحه چسبنده ای ممکن است در روی آنها یا در نقطه اتصال استولون به غده، تشکیل شود. توده باکتریایی ترشح شده با خاک مخلوط و باعث چسبیدن ذرات خاک به سطح غده میشود.
پوسیدگی غده آلوده به جا مانده در زمین استمرار می یابد و میکروارگانیسم های ثانویه آن را به توده ای لزج که لایه نازکی از کورتکس و پریدرم احاطه شده است تبدیل میکنند. غده ها با انتقال باکتری از راه سیستم آوندی آلوده میشوند. همچنین سطح خارجی غده ها در دوره رشد برداشت و انبارداری ممکن است دچار آلودگی گردند. در مزرعه انتقال بیماری باکتریایی از گیاهی به گیاه دیگر امکان پذیر است. این بیماری از طریق بذر حقیقی نیز منتقل میشود.
عامل بیماری پژمردگی باکتریایی یا پوسیدگی قهوه ای
نژاد ۳ باکتری Ralstonia (= Pseudomonas) solanacearum که معادل بیوار ۲ باکتری است، عامل بیماری پژمردگی باکتریایی سیب زمینی هستند. این باکتری، یک باکتری غیر مولد اسپور، فاقد کپسول گرم منفی احیاء کننده نیترات هوازی آمونیاک ساز و میله ای شکل است باکتری متحرک با یک تاژک قطبی است. رنگ کلونی های آن در محیط آگار مات است که با رشد آنها به رنگ تیره تر در میآید. این آرام است رشد بهینه اغلب سویه ها در باکتری نشاسته را هیدرولیز نمیکند و تبدیل ژلاتین به مایع اگر اصولاً صورت بگیرد بسیار ۳۲-۳۰ درجه سانتی گراد صورت میگیرد.
زیست شناسی و چرخه بیماری
عامل بیماری در نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری میتواند به وسیله غده ها انتقال یابد. در بعضی مناطق برای واردات سیب زمینی های بذری قرنطینه اعمال میگردد که در انتشار جغرافیایی این عامل بیماری زا نقش مهمی دارد و در مناطقی با دمای میانگین خاک زیر ۱۵ درجه سانتیگراد نادر است. این بیماری در انواع خاکها از شنی گرفته تا رسی سنگین و در محدوده وسیعی از pH خاک رخ میدهد. بیماری معمولاً در مناطق خاص که اغلب زهکشی ضعیفی دارند، توسعه می یابد. میزبانهای اقتصادی مهم دیگر عبارت از توتون، گوجه فرنگی، فلفل، بادنجان، بادام زمینی، موز و تعدادی از گیاهان زینتی و علفهای هرز است.
مدیریت تلفیقی بیماری (IDM)
۱- اعمال روشهای بهداشتی و زراعی در مزرعه و انبار بطوریکه تمام بقایای گیاهی از انبارها خارج و دیوارها با فرم آلدئید یا سولفات مس ضدعفونی شود.
۲- کندن و حذف بوته های آلوده.
۳- اعمال روش کم خاک ورزی
۴- استفاده از بذر سالم و عاری از باکتری
۵- استفاده از ارقام مقاوم یا متحمل به بیماری
۶- تناوب زراعی طولانی مدت با غلات و محصولات غیر حساس نظیر ذرت.
۷- کشت مخلوط ردیفی سیب زمینی با لوبیا و ذرت
۸- استفاده از زمینهای با زهکشی مناسب و کاملاً تسطیح شده.
۹ – رعایت تاریخ کشت مناسب و توصیه شده برای منطقه و یا تعویض تاریخ کشت به منظور همزمان شدن دوره رویش فعال گیاه با درجه حرارت زیاد و رطوبت بالای خاک
۱۰- کاشت در مزارع عاری از عامل بیماری
۱۱- تدخین خاک یا فومیگاسیون خاک با کلروپیکرین و متام سدیم و یا روش آفتابدهی جهت ضدعفونی خاک
۱۲- کنترل زیستی با استفاده از ریزو باکتریهای هم ستیز نظیر موتانتهای غیر بیماری زای Ralstonia solanacearum و گونه های باکتریایی Bacillus Pseudomona fluorescens sp و باکتریهای ریشه ای تقویت کننده رشد (PGPRS).
۱۳- کنترل خسارت نماتدهای انگی گیاهی و استفاده از ارقام مقاوم به نماتد چون نماتدها عوامل تشدید کننده بیماری بواسطه ایجاد زخم در اندامهای زیر زمینی هستند.
۱۴- تا حد ممکن از زخمی شدن بوته ها و غده ها پرهیز گردد. ۱۵- اصلاح خاک از نظر اسیدیته خاک با استفاده از اوره و اکسید کلسیم (Cao) به منظور افزایش pH تا حدود ۷/۵-۷/۶.
منبع: کتاب بیماری های مهم صیفی، جالیز و سبزی در ایران، مصطفی درویش‌نیا، علی دهقانی. انتشارات سروا و تحقیقات آموزش کشاورزی و منابع طبیعی(تاک)، ۱۳۹۳.
دیدگاهتان را بنویسید