از مهم ترین نماتودهای زیان آور پنبه است که علاوه بر خسارت مستقیم، کمک به نفوذ سایر قارچ های خاکزی بیماری زا نیز می کند. در آمریکا، در تمامی مزارع پنبه کاری وجود دارد.
علایم و نشانه های بیماری
گال های سوزنی شکل یا گره هایی روی ریشه های فرعی به تعداد فراوان دیده می شود. اندازه گال ها متغیر بوده و بستگی به تعداد نماتودها دارد. گال های روی پنبه معمولا کوچک تر از سایر گیاهان هستند. آلودگی ریشه باعث تخریب سیستم اوندی می شود و در جذب و انتقال آب و مواد غذایی از ریشه به گیاه اختلال ایجاد می شود. شدت خسارت نماتود بستگی به میزان آلودگی ریشه دارد (شکل ۱-۱).
گیاهان شدیدا آلوده در مزرعه معمولا پژمردگی موقت در بعد از ظهر های گرم نشان می دهند و این حالت با وجود رطوبت کافی در مزرعه مشاهده می شود. در شرایط خشک، گیاهان آلوده در اثر حمله نماتود از بین می روند. با توجه به اینکه نماتودها معمولا غیریکنواخت در مزرعه پخش می شوند گیاهان آلوده هم به صورت گروهی و پراکنده دیده می شوند.
عامل بیماری
عامل بیماری نماتود Meloidogyne incognito است. نماتودهای جنس Meloidogyne قادر به آلوده سازی بیش از ۷۰۰ گونه گیاه است. از میان ۴ گونه مهم ( M. incognita – M. javanica – M. hapla – M. arenaria) تنها M. incognita به پنبه حمله می کند. نماتود ماده تخم های خود را به تعداد تقریبی ۱۰۰۰-۵۰۰ عدد در یک توده ژلاتینی می گذارد. نماتود به وسیله بکرزایی تولید مثل می کند و نماتودنر برای تولیدمثل ضروری نیست و ندرتا نیز یافت می شود. زمان بین ورود نماتود به ریشه و تخمگذاری حدود ۱۹-۲۲ روز است که این مدت بستگی به حرارت خاک و مساعد بودن رقم پنبه طول دارد.
شکل۱-۱ گال های سوزنی شکل روی ریشه پنبه در اثر تغذیه Meloidogyne incognita
ماده ژلاتینی اطراف تخم ها، آن ها را از آبگیری شدن محافظت می کند. لاروها از تخم به صورت لارو سن ۲ خارج می شوند و قادر به حمله به گیاه هستند و ممکن است برای اینکه خود را به میزبان دیگری برسانند، مسافت کمی را در خاک حرکت کنند (شکل ۱-۲).
مدیریت بیماری
مؤثرترین اقدامی که در جهت کنترل نماتودهای پنبه صورت می گیرد، مدیریت بیماری شیمیایی و اقدامات زراعی می باشد. مدیریت شیمیایی نماتودها به حدود یکصد سال قبل برمی گردد (کلروپیگرین). کار اساسی به دهه ۱۹۴۰ برمی گردد که مخلوط D-D” و فرمولاسیون هایی از اتیلن دی بروماید نتیجه خوبی در مدیریت بیماری نماتودها داده اند. فومیگاسیون یا تدخین گاز باید در عمق ۲۰-۱۵ سانتی متری خاک صورت گیرد.
شکل ۱-۲ چرخه زندگی Meloidogyne روی میز بان های مختلف .
ترکیبات ارگانوفسفره و کاربامات ها که حشره کش هستند خاصیت نماتودکشی هم دارند. قارچ کش واپام نیز در ضدعفونی خاک بر علیه بسیاری از عوامل بیماریزای گیاهی از جمله نماتودها مؤثر است. نماتودکش ها به صورت کرتی یا خطی استفاده می شوند. استعمال خطی آن ها نماتودهای منطقه ریشه گیاهچه را کنترل می کنند. اقدامات زراعی شامل انتخاب رقم مناسب، شخم و کوددهی مناسب می باشد. این اقدامات باعث کاهش جمعیت نماتودها به وسیله حذف و نابودی ذخیره غذایی آن ها و یا دخالت در تولید مثل می شوند. ارقام مقاوم باید به پژمردگی فوزاریومی هم مقاوم باشند. تناوب زراعی به طور وسیعی در مدیریت بیماری نماتودها استفاده می شود. برای مؤثر بودن تناوب باید گیاهانی که میزبان ضعیف هستند استفاده شوند، غلات در تناوب برای نماتود مولد گره ریشه مورد استفاده قرار می گیرند.
منبع: کتاب بیماری های گیاهان زراعی ایران
نویسنده: دکتر بهرام شریف نبی
دیدگاهتان را بنویسید