زنبورهای زیان آور پسته

۱- زنبور مغز خوار سیاه پسته

• نام علمی: soma plotnikovi Nik, Eurytomidae

این حشره جزء معدود گونه های بالا خانواده Chalcidoidae می باشد که گیاه خواری دارد و از مغز پسته تغذیه می کند. این آفت از تمامی نقاط کشور که کاشته می شود گزارش شده است. بعلاوه در سایر کشورهای خاورمیانه که پسته کاشته می شود انتشار دارد.

• مشخصات ظاهری آفت:

حشره کامل به طول ۴-۵ میلیمتر، سیاه متمایل به قهوه ای و گاهی قهوه ای روشن است ولی پاها و بندهای اول و دوم شاخک زرد تیره به نظر می رسد. حشرات نر از نظر اندازه کمی کوچک ترند. شاخک ها ده مفصلی است. بند اول (Scapus) نسبتا بلند است و بند دوم Pedicell خمیده و قاعده آن باریک تر از قسمت انتهایی آنست و طول آن ۱/۳ طول مفصل اول است. بند سوم شاخک دو قطعه ای به نظر می رسد که قطعه قدامی کوتاه و بدون مو قطعه خلفی مودار و بلند است. تمام بندهای شاخک موهای شد تا بلند و پراکنده دارند.

سینه سیاه، عرض پیش قفسه سینه سه برابر طول است شکم در افراد ماده بیضی شکل و در انتها نوک تیز است. ولی در حشرات پر تقریبا گرد و ساقه نسبتا بلند است. لارو سفید، قوسی شکل و در حداکثر رشد ۶ تا ۸ میلیمتر است. تشخیص این لارو از گونه های مشابه از روی مقایسه آرواره های بالا بسادگی امکان پذیر است. در روی آرواره های بالایی لاروها فقط دو دندانه مشاهده می شود.

• مشخصات بیولوژی آفت:

زنبور مغزخوار سیاه پسته، زمستان را بصورت لارو کامل در داخل میوه بسر میبرد میوه های آفت زده معمولا روی درخت باقی می مانند و در موقع برداس محصول مثل میوه های سالم به زمین نمی ریزند. این لاروها در اوایل بهار تبدیل به شفیره می شوند و حشرات کامل مصادف با تشکیل میوه ها به پرواز درمی آیند. اولین حشرات کامل در شرایط قزوین در اوایل اردیبهشت شده حداکثر تراکم آنها در اوایل خرداد بوده است. حشرات ماده بلافاصله پس از خروج، از میوه ها پرواز می کنند و در داخل نسج میوه زیر پوست تخم می گذارند. هر حشره حدود ۶۰ عدد تخم می گذارد.

۲- زنبور مغز خوار طلایی پسته

• نام علمی: Megastigmus pistaciae Walk

این آفت از نواحی قزوین، شهریار، قم، ورامین، ساوه، دامغان، خراسان، فارس و کرمان گزارش شده است و ظاهره سطح انتشار وسیعی دارد. مانند گونه قبلی از مغز پسته تغذیه می کند و علاوه بر پسته اهلی، به میوه پسته های جنگلی نیز خسارت وارد میکند.

• مشخصات ظاهری:

حشرات ماده به دلیل رنگ زرد طلایی با جلای فلزی و تخمریز سیاه نسبتا بلند از گونه قبلی بسادگی قابل تشخیص است. شکم دوکی و کشیده است و در پشت آن لکه های دودی نامشخص دیده می شود. اندازه بدن حدود ۴ تا ۵ میلیمتر است و شاخک در مقایسه با گونه قبلی کاملا متفاوت است. لاروهای کامل به طول ۶ میلیمتر، سفید رنگ و بدون پا می باشند. آرواره بالا در این گونه دارای ۴ تا ۶ دندانها می باشد.

جشنواره پاییزه

جشنواره فروش بذر های خاص و کمیاب با بیش از ۱۲۰۰ رقم تنوع

همین الآن خرید کنید

• مشخصات بیولوژی آفت:

این حشره زمستان را بصورت لارو کامل داخل میوه های خشکیده روی درخت بسر می برد. این لاروها در بهار تبدیل به شفیره میشوند و حشرات کامل مصادف با تشکیل میوه به پرواز درمی آیند. حشرات نر در این گونه هم بسیار کم دیده می شود و ظاهرا قادرند به طریق پارتنوژنز تولیدمثل نمایند. لاروها پس از داخل شدن به زیر پوست از لبه ها تغذیه می کنند و آندوکارپ را باقی میگذارند و حال آنکه لاروهای Eurytoma از تمام قسمت های مغز حتی پوسته نازک روی آن نیز می خورند.

دوره زندگی لارو در نسل بهاره ۳۵ تا ۴۰ روز است. پس از این مدت لارو در داخل میوه تبدیل به شفیره می شود، و بلافاصله یک هفته تا ۱۰ روز بعد از آن خارج می گردد. حشرات کامل نسل بهاره اوایل تابستان ظاهر می شوند و بلافاصله شروع به تخمریزی می کنند. مانند حشرات کامل نسل زمستانه، این حشرات نیز در داخل میوه تخمریزی می کنند و چون هنوز پوست داخلی سخت نشده می توانند به مغز پسته راه پیدا کنند. البته ماده هایی که دیرتر ظاهر می شوند و لاروها موقعی از تخم خارج می شوند که پوست پسته سخت شده، در این صورت نمی توانند داخل مغز شده و لذا از بین می روند بدین ترتیب زنبور مغزخوار طلایی پسته در سال دو نسل ایجاد می کند.

• نحوه خسارت آفت:

زنبور مغز خوار پسته اغلب بطور مخلوط در باغ های پسته دیده می شوند، معمولا تراکم Eurytoma بیشتر از Megastigmus است. معلوم نیست این تفاوت بعلت پارتنوژنتیک بودن آنست که تخم های فکنده نشده تبدیل به جانوران نر می شوند و یا اینکه به علت سخت شدن پوست پسته در نسل دوم است و همه لاروها قادر به داخل شدن به مغز پسته نمی شوند. این حشرات در بعضی مناطق خسارت قابل توجه دارند و گاهی تا ۵۰ درصد میوه ها را از بین می برند.

•  مدیریت کنترل:

همانند زنبور مغزخوار بادام، مهمترین مبارزه علیه این حشرات نیز جمع آوری و از بین بردن میوه های خشکیده روی درخت پس از برداشت می باشد. به نظر می رسد بیل زدن و شخم عمیق سطح زیر باغ و زیر خاک کردن میوه های آلوده در تقلیل انبوهی این آفت اثر قابل توجه داشته باشد، مبارزه شیمیایی علیه این آفت در صورتیکه از نظر اقتصادی قابل توجیه باشد، باید به محض تشکیل میوه ها با مشاهده اولین حشرات کامل باشد.

به کمک قرار دادن میوه های آلوده در جعبه های توری دار و در محوطه باغ می توان موقع ظهور، اولین حشرات کامل را مشخص نمود. سمومی که برای این منظور بکار می روند باید از نوع نفوذی باشد تا هم حشرات کامل را از بین ببرد و هم لاروها را پس از خروج تخم و قبل از استقرار در مغز پسته مسموم نماید. بکار بردن سوپر اسید ۴۰ درصد به نسبت یک در هزار تا حدودی از خسارت این آفت می کاهد.

منبع: کتاب آفات درختان میوه و مدیریت کنترل آنها، انتشارات مرکز نشر سپهر، ۱۳۹۳.

دکتر فاطمه سکه چی