زعفران و بیماری این گیاه دارویی
گیاه شناسی گیاه دارویی زعفران
زعفران Saffron با نام علمی Crocus sativus از خانواده زنبق است. زعفران و بیماری این گیاه دارویی را بررسی می کنیم.
- گیاهی به ارتفاع ۱۰ تا ۳۰ سانتی متر
- با پیازی سخت و مدور
- از فلس های نازک و قهوه ای رنگی تشکیل شده است.
- پیاز های تو پر تقریبا ۵ سانتی متر کروی فشرده و در قاعده پهن است.
- پوشش پیازها لیفی است.
- این الیاف نازک و مشبک بوده.
- به طرف نوک پیاز و تا حدود ۵ سانتی متر بالای گردن گیاه امتداد دارند.
برگ های حقیقی زعفران ۵ تا ۱۲ عدد و معمولا همزمان با گلدهی و یا کمی بعد از آن در می آیند. برگ ها مستقیم و سبز بوده و پهنای آن ۵/ ۱ تا ۳ میلی متر است و ممکن است صاف یا کمی کرک دار باشد. جام گل لوله ای است و از شش قسمت تشکیل شده است. گل های معطر هر پیاز ۱ تا ۴ عدد بوده و در پائیز از آبان تا آذر باز می شوند. کپسول و بذر در آن تشکیل نمی شود و یا به ندرت تشکیل می شود.
ترکیبات و خواص دارویی زعفران
کلاله های گل این گیاه زعفران نامیده می شود. برای زعفران از قدیم خواص درمانی قائل بوده اند از جمله آرام بخش، خلط آور، نشاط آور، تقویت کنند و قلب، تحریک کننده معده، برطرف کننده اسپاسم، پیش انداختن قاعدگی و نیز به عنوان عامل سقط جنین شناخته شده است. از زعفران جهت درمان اسهال خونی، سرخک، تب، یرقان، بزرگ شدن کبد، بزرگ شدن طحال، عفونت مجاری ادراری، وبا، دیابت و درمان بیماری های پوستی استفاده می شده است.
خواص زعفران
اشتها آور بوده و هضم غذا را آسان می کند. اسانس موجود در آن بر روی اعصاب اثر آرام بخش دارد و در رفع بی خوابی هایی که منشأ عصبی دارند مؤثر است. در معالجه برونشیت های مزمن و ناراحتی های سینه نقش دارد. زعفران قاعده آور است و مصرف بالای آن ممکن است سبب سقط جنین شود. در هندوستان از آن برای ناراحتی های کلیه، کبد، مثانه و همچنین مداوای و با استفاده می کنند.
از دیگر خواص زعفران
در طب عامیانه برای اختلالات خونی، ضربان قلب، سرماخوردگی، ترس، تب، هیستری، آبله، افسردگی، شوک، اسپاسم و ناراحتی های پوستی به کار می رود. در مورد اثرات ضد سرطانی زعفران نیز گزارش های متعددی منتشر شده است.
کاربرد زیاد زعفران مخدر و خلسه آور است و ممکن است پس از تأثیر سبب شعف فوق العاده و فلجی و بی حسی شود. کلاله زعفران دارای ترکیب عمده کروسین می باشد که این ترکیب علیه طیف وسیعی از تومورها در موش و سلول های لوسمی انسان و دیگر مدل های سرطانی عملکرد خوبی داشته است.
زیستگاه گیاه دارویی زعفران
سابقه زراعت زعفران به بیش از ۲۵۰۰ سال قبل برمی گردد. این گیاه ظاهرا بومی یونان و مناطق مدیترانه ای است، ولی عده ای بر این اعتقادند که رویشگاه اولیه زعفران در دامنه کوه های زاگرس به ویژه ناحیه الوند ایران بوده است. زعفران در منطقه آب و هوایی مدیترانه و غرب آسیا که دارای زمستان سرد و تابستان گرم هستند گسترش دارد. مهمترین کشورهای تولید کننده زعفران، ایران، اسپانیا، ایتالیا، یونان، هند، مراکش و آذربایجان می باشند. این گیاه در بعضی نواحی ایران به ویژه خراسان، یزد، کرمان، کردستان، گیلان و مازندران کاشته می شود. زعفران به عنوان گرانترین محصول کشاورزی و دارویی جهان جایگاه ویژه ای در بین محصولات صنعتی و صادراتی ایران دارد. در حال حاضر ایران بزرگترین تولید کننده و صادر کننده زعفران در جهان است.
زعفران و بیماری این گیاه دارویی
۱. پیچیدگی و فنری شدن کلاله
در این بیماری گیاه دارویی زعفران کلاله شبیه به فنر پیچیدگی پیدا کرده و در مواردی نیز کلاله ها از محل پیچیدگی ها قطع شده و می افتد. عامل بیماری مشخص نیست اما احتمال به سن پیاز، وضعیت تغذیه گیاه ونوع خاک، شرایط فیزیولوژیکی و وجود عوامل ویروسی و فیتوپلاسمایی را می توان مورد نظر قرار داد.
۲. پوسیدگی پیاز زعفران در انبار
بر اثر فعالیت قارچ های Rhizopus ،Aspergillus و Penicillium ایجاد می شود که پس از برداشت در انبارها شایع هستند.
۳. پوسیدگی ریشه در ناحیه تحتانی پیاز
در مزارع تربت حیدریه مشاهده شده است. پیازها و بوته ها کوچکتر از حد طبیعی بوده که این امر به علت صرف مقداری از انرژی گیاه در جهت رشد و توسعه غده دوکی در ناحیه زیرین پیاز است. عامل بیماری با احتمالاتی از جمله نامتعادل بودن وضعیت آبیاری و حاصلخیزی خاک و سایر عوامل پارازیتی تصور می گردد.
۴. پوسیدگی پیاز زعفران
عامل بیماری قارچ Rhizoctonia crocorum در اسپانیا و فرانسه شناخته شده است و به غلاف های خارجی روی پیاز خسارت می زند.
علایم بیماری
پوسیدگی ریشه، زرد شدن برگ ها و وجود لکه های کوچک سفید رنگ روی پیاز مشاهده می شود. با پیشرفت بیماری لکه ها به رنگ بنفش در می آید و داخل و خارج پیاز را پوشانده و روی آنها پوشش قرمز مایل به بنفش یا قرمز کمرنگ ظاهر می شود و پیاز زعفران می پوسد.
مبارزه
در مبارزه با بیماری های قارچی تناوب زراعی، ضد عفونی کردن زمین با سولفور در دو نوبت و ضد عفونی پیازها توصیه می شود. باید پیازهای سالم برای کاشت انتخاب گردد و قبل از کاشت ابتدا یک یا دو لایه از غلاف محافظ پیاز برداشته شود. برای ضدعفونی، پیازها در محلول ۵٪ سولفات مس قرار داده می شوند. چنانچه آلودگی خیلی زیاد باشد بایستی پیازها را از زمین خارج کرده و معدوم کرد.
پوسیدگی پیاز زعفران
۵. بیماری دوده ای زعفران
علائم بیماری: عامل بیماری .Fumago sp روی برگها و پیازها رشد و نمو می کند و قسمت های آلوده را به رنگ سیاه و دوده ای در می آورد.
مبارزه : سوزاندن برگ ها و پیازهای بیمار و آلوده در کاهش بیماری مؤثر است.
۶. بیماری زردی (کلروز برگ ها)
عامل بیماری: احتمالا به علت فقر عناصر غذایی یا آهکی بودن زمین یا کمبود آهن برگ ها زرد می شوند. اضافه نمودن کودهای پایه به زمین و محلول پاشی مزرعه با محلول سولفات و یا کودهای آهن دار به نسبت ۲ تا ۳ در هزار در این بیماری فیزیولوژیکی مؤثر می باشد.
منبع :
کتاب بیماری های مهم گیاهان دارویی، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، ۱۳۸۹
دیدگاهتان را بنویسید