ساختمان اولیه ریشه گیاهان

ساختمان اولیه ریشه گیاهان

ریشه اولیه

ریشه اولیه در مرحله جوانه زنی از ریشه چه بذر منشاء می گیرد. در طول رشد، شاخه می شود تا ریشه های ثانویه را تشکیل دهد. ریشه اولیه ممکن است دو نوع مختلف از سیستم ریشه را ایجاد کرده و تشکیل دهد، اما تمایز می تواند محدود باشد:

۱- سیستم ریشه اصلی و غالب: Taprot system

ریشه اولیه برجسته است و دارای یک محور غالب و واحد است. با شاخه های کوچکتر به سمت خارج که رشته ای است.

۲- سیستم ریشه فیبری: Fibrous root system

سیستم ریشه کاملاً فیبری است (ریشه اولیه آن وجود دارد، اما غالب نیست)

– ساختمان اولیه ریشه از چند قسمت تشکیل شده است که عبارتند از:

۱- اپیدرم و تارهای کشنده

• تارهای کشنده

تارهای کشنده از نظر تماس با خاک و جذب آب و املاح بخصوص در ابتدای رویش گیاهچه بسیار حائز اهمیت می باشند. تعداد تارهای کشنده در هر سانتی متر مربع سطح ریشه بین ۲۰ تا ۵۰۰ عدد می باشد و در برخی از درختان تا ۲۰۰۰ الی ۲۵۰۰ عدد نیز میرسند. تارهای کشنده بتدریج ضعیف شده و سرانجام پس از افتادن آنها لایه سلول های زیر آن چوب پنبه ای می شود ولی تا زمانیکه تارهای کشنده وجود داشته باشند، سلول ها چوب پنبه ای نمی شوند.

تارهای کشنده در گیاه

تصور می شود که عمر تارهای کشنده کوتاه باشد. این ریشه های موئین یا می میرند و یا به علت تغییرات ناشی از رشد ثانویه از بین می روند. البته در بعضی گیاهان مانند گندم تارهای کشنده تا سن ۱۰ هفتگی و یا در چاودار تا سن ۴ ماهگی باقی می مانند. حتی در بعضی موارد ریشه های مویین چوبی و خشبی می شوند، ولی در این حالت عملا در جذب آب مؤثر نمی باشند.

• پلاسمودسماتا Plasmodesma

سطح خارجی تارهای کشنده و دیواره سلول های اپیدرمی از کوتین و مواد لعابی پوشیده شده، ولی این لایه بقدری نازک بوده و منافذ موجود در آن به حدی زیاد است که عملا مانعی برای جذب آب و املاح به شمار نمی رود. علاوه بر این در قسمت خارجی پوست سلول های ریشه که در مجاورت یکدیگر قرار گرفته اند، در محل اتصال، دیواره هایشان نازک شده و بین آنها منافذی بنام پلاسمودسماتا ایجاد می گردد که یک شبکه اندوپلاسمی از این منفذ گذشته و در داخل دو سلول پراکنده می شود. این شبکه و وجود منافذ پلاسمودسماتا، عبور آب و جذب آن توسط ریشه را تسهیل می کند.

پلاسمودسماتا

۲- پارانشیم پوستی (Parenchyma)

منظور از پارانشیم پوستی مجموعه سلول هایی است که در همه اندام های گیاهی و در همه سنین در نباتات یافت می شود. در واقع پارانشیم یک بافت عمومی است که فواصل بین بافت های دیگر را پر می کند و می توان گفت که بافت های دیگر درون پارانشیم قرار دارند. به همین دلیل به بافت پارانشیم بافت زمینه ای هم گفته می شود. سلول های پارانشیم شکل خاصی ندارند و در هر مکان و با شکل و خصوصیات پروتوپلاسمی خاصی ظاهر می شوند، ولی عموما شش وجهی و نامنظم هستند.

فروش ویژه به مدت محدود

فروش ویژه بیش از ۳۰۰۰ رقم محصولات کشاورزی، انواع بذر با بسته بندی اورجینال و خانگی، انواع کودهای وارداتی اصل، ادوات و ابزارآلات با ضمانت اصالت کالا

همین الآن خرید کنید

پارانشیم پوستی شامل چند لایه نامنظم سلولی است که دیواره نازک دارند و ذخیره مواد در آنها انجام می شود. سلول های بخش داخلی پارانشیم ریشه منظم تر هستند. آخرین لایه سلولی پارانشیم پوستی را آندودرم (endtodermis) گویند. این سلول ها از چهار سمت چوب پنبه ای شده و تنها دو سمتی که هر سلول را با سلول های خارج و داخل مرتبط می سازد، چوب پنبه ای نمی شود.

در همین دو سمت منافذ زیادی وجود دارد که پروتوپلاسم سلول های مجاور را به همدیگر متصل کرده و نقل و انتقال آب و مواد غذایی میسر می گردد. نوار چوب پنبه ای شده سلول های آندودرم را نوار کاسپارین (Casparian strip) گویند.

۳- استوانه مرکزی

قسمت داخلی ریشه را که سلول های آندودرم دور آن را احاطه کرده اند استوانه مرکزی گویند. در داخل استوانه مرکزی علاوه بر سلولهای پرکننده پارانشیمی دسته های آوندی چوب (xylem) و آبکش (phloem) بوجود می آیند. دسته های آوند چوب و آبکش از همدیگر جدا بوده و بصورت متناوب پهلوی هم قرار می گیرند.

تعداد دسته های آوند چوب در هر گیاه ثابت است مثلا تعداد آنها در لوبیا ۴ و یا در خود فرنگی ۳ می باشد. تعداد دسته های آوند آبکش نیز مساوی دسته های آوند چوب هستند. نقش آوندهای چوب و آبکش همانند لوله های انتقال آب برای جابجایی شیره خام به برگ ها و سپس انتقال شیره پرورده به سایر اندام های گیاهی است.

منبع : کتاب رابطه آب و خاک و گیاه، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.

دکتر فاطمه سکه چی