نقش دیاکسیدکربن و سایر گازها در رشد گیاه
کربن یکی از عناصر مورد نیاز گیاه است که میزان آن در مقایسه با سایر عناصر در حد بالایی قرار دارد. نزدیک به ۴۰ درصد وزن ماده خشک گیاه را کربن تشکیل میدهد. گیاهان، کربن مورد نیاز خود را از گاز دیاکسیدکربن موجود در هوا تامین میکنند قسمت بیشتر این گاز از طریق روزنههای برگ که به حالت باز هستند وارد گیاه میشود. وقتی گاز دیاکسیدکربن وارد سلولهای گیاه شد، در آنجا به کمک انرژی حاصل از نور خورشید به هیدراتهای کربن (قندها) تبدیل میشود. هیدراتهای کربن تولید شده به سایر قسمتهای گیاه منتقل میشوند و در ساختار سایر مواد گیاهی شرکت میکنند و موادی را که برای رشد و نمو گیاه ضروری هستند، تولید می کنند.
مقدار دیاکسیدکربن موجود در هوا ۰/۰۳ درصد و یا حدود ۳۰۰ پیپیام میباشد. هر میلیون کیلوگرم هوا دارای ۳۰۰ کیلوگرم دیاکسیدکربن میباشد. در مناطق صنعتی، باتلاقی و بستر رودخانهها حدود ۴۰۰ پیپیام و در برخی مناطق ۲۰۰ پیپیام است. مقدار دیاکسیدکربن موجود در هوا برای فتوسنتز کافی است.
اثرات حضور دیاکسیدکربن در خاک و تاثیر آن بر رشد گیاه:
میزان دیاکسیدکربن در خاک بین ۲۵۰۰-۲۰۰۰ پیپیام متغیر است. منبع تولید این گاز در خاک تجزیه مواد آلی خاک و تنفس ریشه میباشد. دیاکسید کربن از میان ذرات خاک انتشار مییابد. این گاز با آب ترکیب شده و تبدیل به کربنات و بیکربنات پتاسیم و منیزیم میشود. وجود دیاکسیدکربن در خاک با کم کردن میزان اکسیژن خاک موجب کند شدن رشد گیاه میشود. زهکشی ضعیف و غرقاب شدن خاک باعث کاهش میزان اکسیژن و افزایش دیاکسید کربن خاک میشود.
کمبود دیاکسیدکربن موجود در فضای گلخانه
در فضاهای داخل گلخانهها، در فصول زمستان به منظور جلوگیری از اتلاف حرارت، تبادلات هوای داخل گلخانه با بیرون به علت مسدود بودن آنها به حداقل میرسد و این وضعیت، بخصوص در مناطق شمالی کره زمین، میتواند روزهای متوالی ادامه داشته باشد. در نتیجه در ساعات آفتابی روز، دیاکسیدکربن موجود در فضای گلخانه توسط فرایند فتوسنتر، از هوا گرفته شده و میزان آن در گلخانه بسته، مرتب کم میشود.
به دنبال این تغییر، روند فرآیند فتوسنتز نیز، همسو با آن کاهش یافته و زمانی فرا میرسد که گیاه کلا از رشد باز میایستد. یک برگ گیاه آفتابگردان در حال رشد، میتواند تمام دیاکسیدکربن فضای سطح بالای خود را تا ارتفاع ۲/۴ متری، در مدت یک ساعت مصرف کند. البته همه گیاهان این مقدار دیاکسیدکربن را مصرف نمیکنند.
اثرات کمبود دیاکسیدکربن در گلخانه ها:
میزان دیاکسیدکربن در یک گلخانه بسته، ممکن است در مدت چند ساعت به نقطه بحرانی (پایین ترین حد) تنزل کند و در نتیجه گیاه از رشد باز بماند. غلظتی از دیاکسیدکربن که باعث بروز این حالت میشود، متغیر است و بستگی کامل به نوع گیاه گلخانهای دارد. به طور کلی زمانی این حالت اتفاق میافتد که میزان دیاکسیدکربن بین ۱۲۵-۵۰ پیپیام (قسمت در میلیون) باشد. اگر این کمبود به مدت چند روز در یک دوره کشت اتفاق افتد، منجر به طولانی شدن دوره کشت و کاهش کیفیت محصول میشود. کمبود دیاکسیدکربن ممکن است در حوالی گیاه (سایه انداز) بیش از سایر قسمتها باشد، از این رو تهویه گلخانه میتواند یکنواختی غلظت دیاکسیدکربن را در داخل گلخانه حفظ کند.
منابع:
۱- کتاب مدیریت گلخانه (جلد اول)، انتشارت سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری تهران.
۲- کتاب مدیریت گلخانه، تکنولوژی تولید محصولات گلخانه ای، انتشارات سلسبیل.
دیدگاهتان را بنویسید