تولید گرما
برای جبران گرمایی که از طریق رسانایی، نفوذ تدریجی و تشعشع در گلخانه ها از دست میرود باید از دیگ بخار یا بخاری استفاده کرد. برای این منظور باید از یک منبع گرمایی مرکزی یا موضعی بهره گیریم. در سیستم مرکزی، یک یا چند دیگ بخار در یک محل واقعند و بخار آب یا آب داغ تولید شده، از طریق لولههایی به نقاط مختلف گلخانه منتقل میشوند.
منبع حرارتی می تواند به صورت مرکزی و یا موضعی باشد:
۱- سیستم حرارت مرکزی
در این روش یک یا چند دیگ بخار در یک محل واقعند و بخار آب یا آب داغ از طریق لولههایی به نقاط مختلف گلخانه منتقل میشود. هزینه اولیه این روش زیاد است. سیستم دیگ بخار مرکزی برای گلخانههایی مناسب است که در مساحتهای بزرگ (۴/ ۰ هکتار) آغاز به کار کرده و گسترش آنها نیز در مقیاسهای بزرگ است.
کارآیی دیگ بخاری که بخشی از ظرفیت آن مورد استفاده قرار میگیرد، بسیار کم است. مقدار زیادی گرما صرف گرم کردن دیگ بخار و لولهکشیهای مربوط به آن میشود تا گلخانه گرمای خالصی دریافت کند. با افزایش گرمای خالص لازم برای گلخانه، مقدار اتلاف حرارت، کاهش مییابد و بدین ترتیب کارایی دیگ بخار افزایش مییابد. بنابراین تناسب بین دیگ بخار و فضای گلخانه مهم است.
۲- سیستم حرارت موضعی (Hot Air Furnace)
در سیستم حرارتی موضعی گلخانهها، از بخاریهایی با طرحهای متنوع استفاده میشود. این بخاریها در سه دسته اصلی جای میگیرند:
-
بخاری های منفرد یا تراکمی
-
کنوکسیونی یا همرفتی
-
بخاری های تابشی با انرژی پایین.
۱- بخاریهای منفرد:
بخاریهای منفرد اغلب بخاریهای تراکمی نیز نامیده میشوند. نرخ یک سیستم بخاری تراکمی با توجه به آب و هوای محلی که در آن واقع است، متفاوت میباشد.
-
این بخاریها، از سه بخش اصلی تشکیل یافتهاند:
سوخت در جعبه احتراق سوزانده میشود تا گرما تولید کند. گرما، ابتدا بخاراتی است که از درون یک سری لولههای فلزی با دیواره نازک عبور کرده و به دودکش میرسند. بخارات گرم، حرارت را به دیوارهای سرد لوله منتقل میکنند. بخارات در مسیر خود به سمت دودکش که از طریق آن گلخانه را ترک میکنند، بخش بیشتر حرارت خود را از دست میدهند. هوای گلخانه، به وسیله پنکهای که در پشت بخاری تراکمی قرار گرفته به درون کشیده میشود و از بخش خارجی لولهها عبور میکند، سپس از جلوی بخارات دوباره به محیط گلخانه وارد میشود. هوای سردی که از طراف لولههای فلزی گرم عبور میکند گرم میشود.
به طور خلاصه لولههای فلزی به عنوان تبادل کنندگان گرما عمل میکنند یعنی گرما را از بخارات گرمی که از داخل آنها میگذرند جذب میکند و به هوا سرد گلخانه، که در اطراف سطح خارجی آنها جریان دارند، منتقل میکند. معمولا منبع سوخت و پنکه به ترموستاتی که در جای مناسبی از گلخانه واقع است متصل میباشند. فقط در صورت لزوم گرما تولید میشود، خودکار بودن این بخاریها مزیت بارز آنها است. در بخاریهای تراکمی میتوان از سوختهای متعددی مثل روغن شماره ۲، نفت سفید، گاز Lp و گاز طبیعی استفاده کرد. اما در صورت تغییر سوخت باید تغییراتی در بخاری نیز ایجاد کرد.
۲- بخاری های کنوکسیونی یا همرفتی:
بخاریهای کنوکسیونی را به علت ارزان بودنشان میتوان در گلخانههای تجارتی و تفریحی یافت. این بخاریها به حد کفایت خودکار نیستند. تفاوت این بخاریها در این است که فاقد تعادل کننده گرما در خود میباشند. اغلب سوختها مانند چوب، ذغال، نفت و گاز در یک محفظه احتراق، سوزانده میشوند. دودهای حاصله، از داخل لوله اگزوزی که در امتداد زمین یا زیر بسترهای زمینی یا سکوهای کاشت تعبیه شده اند، بیرون رانده میشوند.
دودکش به اندازه کافی بلند است تا بخارات، پیش از خروج خنک شوند. بخارات معمولا از نقطه مقابل محلی که بخاری واقع است خارج میشوند. دودکش همچون مبادله کننده گرما عمل میکند و گرما را از بخارات داخل لوله به هوای گلخانه منتقل میکند. بخارات اغلب مستقیما به یک لوله قطور منشعبی وارد میشوند که چندین لوله بخاری کوچکتر از آن تغذیه میکنند.
نکته مهم:
در مورد کلیه سیستمهای حرارتی آن است که دود با گیاهان تماس پیدا نکند. اگر درجه خلوص سوخت بالا باشد و به طور کامل نیز بسوزد فقط بخار آب و دی اکسیدکربن تولید می شود اما به ندرت سوخت به طور کامل می سوزد. محصولات حاصل از سوخت ناقص، شامل گاز اتیلن است که برای گیاهان زیان آور است.
گاز اتیلن میتواند باعث کج شدن یا پیچیدگی ساقه یا باریک شدن برگ ها و سقط جوانهها بشود. در سوختها ناخالصیهایی نیز وجود دارند. در ذغال، انواع نفت و گازها معمولا دارای گوگرد میباشند. هنگام سوختن، گوگرد به صورت دی اکسید گوگرد آزاد میشود. دی اکسید گوگرد در لایه نازک رطوبت موجود بر روی سطح گیاهان حل میشود و به اسید سولفورو و پس از اکسیده شدن به اسید سولفوریک تبدیل میشود و سلول هایی را که با آنها در تماس است میسوزاند. نقاط زرد کوچکی روی برگها ظاهر میشود که در موارد حاد به مرگ کامل برگ منجر میشود.
۳- بخاری های تابشی با انرژی پایین (بخاری تابشی مادون قرمز کم انرژی)
در این روش هدف گرم کردن گیاهان است نه هوای اطراف. مزیت عمده این روش مصرف کمتر انرژی (۵۰-۳۰ درصد ذخیره سوخت) است. این روش شامل چندین لوله تابش کننده است که در طول گلخانه کشیده میشوند و صفحات منعکس کننده که در بالای لولهها و در ارتفاع ۳/۷ – ۱/۸ متری بالای گیاهان قرار میگیرند. صفحات منعکس کننده (آلومینیومی) کلیه اشعه ها را به سمت پایین و به طرف گیاهان هدایت و گرمای یکنواخت در تمام فضا تولید میکنند.
پرتوهای مادون قرمز تولید شده در مسیری مستقیم و با سرعت نور حرکت میکنند. اشیای موجود در مسیر، این انرژی الکترومغناطیسی را جذب میکنند و بیدرنگ به گرما تبدیل میشود. این تابش در مسیر خود هوا را گرم نمیکند، بلکه پس از آن که اشیایی مانند گیاهان، کفپوشها و سکوهای کاشت گرم شدند، آنها به نوبه خود هوای اطراف را گرم میکنند. دمای هوا در این روش چهار درجه سانتی گراد خنکتر از گلخانه سنتی است (با پوشش گیاهی یکسان). در سیستم سنتی ابتدا هوا گرم میشود و سپس هوا گیاه را گرم میکند، در نتیجه دمای هوا در شب بیشتر از گیاهان است که باعث میعان و ایجاد قطرات آب روی گیاهان میشود، اما در این روش میعان کمتر صورت میگیرد و شرایط برای رشد بیماریها چندان مناسب نیست.
منابع:
۱- کتاب مدیریت گلخانه (جلد اول)، انتشارت سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری تهران.
۲- کتاب مدیریت گلخانه، تکنولوژی تولید محصولات گلخانه ای، انتشارات سلسبیل.
دیدگاهتان را بنویسید