اثر تنش آب بر متابولیسم پروتئین ها:
عده ای از محققین گزارش کرده اند که پژمردگی گیاهان باعث افزایش اسیدهای آمینه شده و هیدرولیز پروتئین ها بحد قابل ملاحظه ای بالا می رود. برای مثال با افزایش تنش آب در یک دوره ۱۰ روزه در مرکبات سه مرحله به چشم می خرود. در ابتدا، قبل از پژمردگی، مقدار آب شدید کاهش یافته و به مقدار بسیار کمی بر پروتئین ها افزوده می شود.
علت این امر احتمالا ادامه تولید RNA است و هیدرولیز پروتئین ها در خلال پژمردگی به شدت ادامه پیدا می کند. بالاخره مقدار پروتئین ها بطور ظاهری افزایش می یابد. البته این افزایش در واقع بیشتر مربوط به پیتیدها است تا پروتئین ها.
اثرات تنش آب بر تولید و انتقال مواد تنظیم کننده رشد:
اطلاعات موجود پیرامون اثرات تنش آب بر تولید و انتقال مواد تنظیم کننده رشد بسیار اندک است ولی از روی اثرات آن بر متابولیسم ازت و کربوهیدرات ها چنین بنظر می رسد که تولید تنظیم کننده های رشد نیز تحت تاثیر قرار می گیرد. تنش آب تولید اکسین را در نوک درختان متوقف ساخته و ذخیره این ماده برای کامبیوم قطع می گردد بطوریکه فعالیت های آن را تغییر می دهد. فعالیت های سیتوکینین در ترشحات آوندهای چوبی ریشه هایی که در معرض تنش آب قرار گیرند به مقدار زیادی کاهش می یابد.
از احتمال کاهش مواد تنظیم کننده رشد که توسط ریشه ها ساخته و در اختیار شاخ و برگ قرار می گیرد، با کمبود آب می توان به برخی اثرات تنش آب پی برد:
برای مثال اگر قسمتی از سیستم ریشه گندم با کمبود جزئی آب (۱ – بار) مواجه شود، بر متابولیسم آن موثر واقع خواهد شد. کاهش رشدی را که در اثر بالا بودن نمک و تقلیل پتانسیل آب محیط ریشه حاصل می شود نمی توان صرفا بر مبنای کم شدن میزان جذب توصیف نمود. شاید کاهش مقدار مواد تنظیم کننده رشد مثل سیتوکینین ها یا جیبرلین ها در ریشه یکی از عوامل مهمی باشد که در کاهش رشد گیاهان تحت تنش مشاهده می گردد. همچنین ممکن است عامل پیری زودرس برگ های تحت تنش نیز همین مواد باشند.
اثر تنش آب بر جابجایی ترکیبات آلی در گیاه:
بنظر می رسد که با تنش آب در گیاهان، جابجایی ترکیبات آلی را به مقدار زیادی کاهش می یابد. همچنین نحوه انتقال مواد نیز تغییر می کند. مثلا اگر پتانسیل آب برگ های آفتاب گردان به ۱۰ تا ۲۱- بار تقلیل یابد، انتقال موادی که بوسیله فتوسنتز ساخته میشوند به یک سوم کاهش پیدا می کند.
احتمالا بنظر می رسد که کاهش انتقال مواد تولیدی در برگ ها یکی از عوامل تقلیل فتوسنتز گیاهانی باشد که تحت تنش آب قرار گرفته اند. کاهش انتقال اکسید و دیگر مواد تنظیم کننده رشد ممکن است به همان اندازه کاهش انتقال کربوهیدرات ها مهم باشند، ولی روی این موضوع تحقیقی صورت نگرفته است.
اثرات مفید تنش آب
تنش آب همواره زیان آور نیست. در بعضی شرایط، تنش جزئی آب با وجودی که رشد را تقلیل می دهد می تواند در بهبود کیفیت محصولات گیاهی موثر واقع شود. تنش جزئی آب کیفیت میوه های سیب گلابی و هلو و آلو را افزایش می دهد. گفته می شود که با افزایش تنش آب در طی رسیدن دانه های گندم میزان پروتئین آن بالا می رود.
تنش آب بر خاصیت معطر بودن توتون می افزاید. ولی، تنش آب باعث افزایش ازت و نیکوتین سیگار نیز می شود که خاصیت خوبی به شمار نمی رود. همچنین گفته شده است که تنش آب مقدار روغن نعناع و چربی زیتون را افزایش می دهد. تنش آب موجب افزایش درصد روغن در سویا نیز می شود ولی مقدار محصول روغن در هکتار را تقلیل می دهد.
منبع : کتاب رابطه آب و خاک و گیاه، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
دیدگاهتان را بنویسید