شپشک نخودی و روش مبارزه با آن

شپشک نخودی و روش مبارزه با آن

شپشک نخودی و روش مبارزه با آن، شپشک نخودی با نام علمی .Eulecanium coryli L حشره ایست که در حالت بلوغ (حشره ماده) نیم کروی و برنگ قرمز براق می باشد. اندازه آن در حدود یک ماش یا کمی بزرگتر است. به همین دلیل شپشک نخودی نامیده می شود. این حشره روی عده زیادی از درختان میوه دانه دار و هسته دار دیده میشود.

مشخصات ظاهری شپشک نخودی

این حشره زمستان را بصورت پورہ سن ۲ بسر می برد. پوره ها در این حالت از پشت به شکل پولک های بیضی شکل و قرمز متمایل به قهوه ای رنگ دیده می شوند که اگر یکی از آنها را با سنجاق از نبات میزبان جدا کنند، خرطوم طویل و حرکات موجی سطح شکمی بدن حشره قابل رؤیت می باشد. شکل و اندازه بدن حشرات کامل بسته به نوع میزبان متفاوت است و از این نظر ممکن است از لحاظ تشخیص مورد اشتباه واقع شود.

مشخصات زیست شناسی

این حشره در بهار پس از مدتی تغذیه و ترشح عسلک در اواسط خردادماه شروع به تخمگذاری می کند. در این حالت به مرور بدن حشره ماده از سطح زیرین چروکیده شده و جلد شاخی حشره تبدیل به محفظه تخم می شود. این تخم ها در اواسط تیرماه باز می شود و پوره ها از زیر جلد ماده خارج شده و در سطح برگ ها، میوه ها و سرشاخه ها پراکنده می شوند و اغلب توسط باد به اطراف پراکنده می گردند. مدت تحرک این پوره ها بطور نسبی از پوره های سیردار ها بیشتر است. این حشره در سال فقط یک نسل دارد.

نحوه خسارت شپشک نخودی

نیز با مکیدن شیره نباتی باعث ضعف شدید درختان میزبان می گردد. عیب دیگر آن ترشح عسلک می باشد که باعث تجمع گرد و خاک در سطح تنه و سرشاخه و برگ درختان میزبان و احیانا تولید دوده (فوماژین) می گردد و در نتیجه باعث رکود فعالیت های فیزیولوژیک درخت بخصوص کربن گیری و تنفس می گردد.

خسارت این شپشک از سال های گذشته با ظهور ترشحات شیرهای روی عده زیادی از درختان میوه دانه دار و هسته دار نظیر به سیب، گیلاس، گوجه، آلبالو، زردآلو، ازگیل، گوجه، گردو، بادام و درختان و درختچه های غیرمثمره، زبان گنجشک، افرا، تبریزی، بید، بلوط و شمشاد گزارش شده است. همچنین درخت به میزبان بسیار مناسبی برای این آفت می باشد. همچنین در نواحی دشت که دارای فصل رویش طولانی و معتدل گرم می باشند، خسارت بیشتری ایجاد می کنند. در اروپا و سایر کشورهای آسیا و آمریکا نیز این آفت وجود دارد.

روش های مبارزه با شپشک نخودی

۱- کنترل بیولوژیک

عده زیادی از کفشدوزک ها بخصوص کفشدوزک دو لکه ای و چهار لکهای نقابدار و عده ای از زنبورهای پارازیت از جمله .Coccophagus Sp از این حشره تغذیه می کنند. گونه اخیر در اکثر نقاط ایران مشاهده می شود، و طغیان پریودیک (چند سال یکبار) این آفت احتمالا به علت نوسانات انبوهی این حشره مفید می باشد. همچنین خروج حشرات کامل زنبورهای پارازیت از زیر جلد جنس ماده اغلب با ظهور پوره ها همراه است. لذا سمپاشی در این مرحله باعث از بین رفتن زنبورهای مفید نیز می گردد.

جشنواره پاییزه

جشنواره فروش بذر های خاص و کمیاب با بیش از ۱۲۰۰ رقم تنوع

همین الآن خرید کنید

زنبورهای پارازیت .Coccophagus Sp

۲- مبارزه شیمیائی با شپشک نخودی

سمپاشی زمستانه بصورتی که برای تخم شته ها گفته شد، علیه این آفت نیز مؤثر واقع می شود. سمپاشی تابستانه باید در اواسط تیرماه صورت گیرد و اکثر سموم فسفره بخوبی روی این آفت اثر دارند. از جمله سمومی که در مبارزه با این حشره در تابستان نتیجه خوب داده است مالاتیون به نسبت دو در هزار از امولسیون ۶۰٪ و دیازینون ۶۰ درصد یا سوپر اسید ۴۰٪ به نسبت یک در هزار می باشد. سوین نیز به نسبت ۱/۵ در هزار از پودر وتابل تجارتی روی این آفت مؤثر است. ولی کاربرد آن در تابستان باید با یک کنه کش مانند اریزیت و یا گوگرد وتابل همراه باشد.

معرفی گونه های شپشک نخودی

۱- گونه L. coryli

گونه مشابه آن در آمریکا است که از نظر شکل و نحوه خسارت، خیلی شبیه L. coryli می باشد. روی برگ ها رگبرگ ها و دمبرگ ها دیده می شوند ولی در پائیز به روی شاخه ها برمی گردند. در این گونه نیز تعداد افراد نر خیلی کم و به ندرت دیده می شود. حشرات نر معمولا در پائیز ظاهر می شوند و پس از جفت گیری از بین می روند. کوثری در سال ۱۳۵۲در شمال و مرکز ایران روی شاخه های انتهائی درختان میوه گزارش کرده است.

۲- گونه .Eulecanium prunastri Fon

فرحبخش در سال ۱۳۴۰ از گونه دیگر بنام .Eulecanium prunastri Fon از اطراف کرج نام برد که روی درختان میوه هسته دار و گاهی سیب و به، خسارت قابل توجه دارند. حشرات کامل این گونه نیز نیم کروی، قهوه ای رنگ و به قطر ۱/۵تا ۲ میلیمتر هستند. و تا حدودی با دو گونه قبلی مشابهت دارند. در کشورهای اروپائی و اسرائیل از آن بعنوان یکی از آفات مهم درختان میوه ذکر می شود. فعالیت این حشره نیز مانند گونه های قبلی با ترشح عسلک همراه است و بخصوص در ماه های آخر بهار و تابستان شاخه و برگ درختان آلوده از عسلک پوشیده می شوند.

منبع: کتاب آفات درختان میوه و مدیریت کنترل آنها، انتشارات مرکز نشر سپهر، ۱۳۹۳.

دکتر فاطمه سکه چی