کک ها عامل بیماری طاعون
راسته کک ها Siphonaptera
کک ها حشرات کوچک و بدون بال هستند که به صورت جانوران کامل خون خوارند. خون بدن انسان و عده ای از پستانداران، پرندگان و جانواران دیگر را می مکند. بسیاری از گونه ها به دلیل مکیدن خون انسان و انتقال بیماری هائی مانند طاعون و تیفوس و نیز میزبان واسطه بعضی از کرم های انگلی، از جانوران موذی و خطرناک به شمار می آیند. کک ها عامل بیماری طاعون می باشند.
- بدن کک ها از پهلو فشرده و کتابی است.
- در سطح پشتی بدن معمولا دارای شانه ها و ردیف هایی از موهای زبر و خار مانند هستند که به سمت عقب بدن متمایل می باشند.
- اغلب به رنگ سیاه براق یا قهوه ای هستند و از حشرات جهنده به شمار می آیند.
- به همین دلیل در این جانوران پاهای عقبی و وسطی نسبتا بلند و قسمتهای Coxa و Femur و Tibia خوب رشد کرده و نسبتا ضخیم است.
- در این حشرات شاخک کوتاه و در شیار مخصوصی روی سر جا گرفته است.
- قطعات دهان زننده مکنده است.
- خرطوم شامل سه میله (Stylets) می باشد که از تغییر شکل Epipharynx و آرواره های پائین بوجود آمده اند.
- پالپ های لب پائین و لب بالا خوب رشد کرده و تقریبا بلند است.
راسته کک ها
مراحل تکثیر کک ها عامل بیماری طاعون
کک ها دارای دگردیسی کامل بوده و دارای مراحل مشخص تخم، لارو، شفیره و جانوران کامل می باشند. عده زیادی از کک ها هنگام تخم گذاری میزبان خود را ترک کرده و در لابلای خاک، خاکروبه یا بقایای لانه پرندگان و غیره تخم می گذارند، در گونه هایی که روی بدن میزبان تخم گذاری می کنند، لاروها پس از خروج از تخم به زمین می افتند و در خاک از مواد آلی، بقایای جلد بدن خود و بیشتر از فضولات حشرات کامل تغذیه می کنند.
تغذیه از فضولات حشرات کامل هم از نظر تامین مواد غذایی مورد احتیاج و هم از نظر نقل و انتقال عوامل بیماری زا بسیار مهم است. لاروها سفید رنگ و بدون پا می باشند. سر لارو خوب رشد کرده قطعات دهان از نوع جونده است. لاروها پس از تکمیل دوران تغذیه پیله ناز کی می تنند و در داخل آن تبدیل به شفیره می شوند. معمولا سطح خارجی پیله ها از ذرات خاک، بقایای گیاهی و غیره پوشیده شده است، به همین علت یافتن پیله ها در داخل خاک اغلب مشکل است.
بیماری طاعون و کک ها
مهمترین بیماری که توسط کک ها انتقال پیدا می کنند. طاعون یا برگ سیاه است که توسط باکتری معروف به Pasteurella pestis در انسان و عده دیگری از جانوران ایجاد می شود. بیماری طاعول، فرم های مختلف دارد که فرم Bubonic آن توسط کک ها انتقال پیدا می کند. این بیماری اغلب به صورت گسترده و اپیدمی در بین اجتماعات متراکم و شهرهای پر جمعیت بروز می کند و موجب مرگ و میر شدید می شود. طاعون در اصل بیماری جوندگان به خصوص موش هاست و انتقال بیماری در آنها توسط کک ها انجام می پذیرد، بدین ترتیب جوندگان وحشی به خصوص موش ها از ذخیره های مهم عامل بیماری طاعون محسوب می گردند.
بیماری طاعون توسط کک ها
چگونه کک ها بیماری طاعون را انتقال می دهند
۱- از طریق تغذیه از خون، زیرا حشره قبل از مکیدن خون مقداری از بزاق خود را که آلوده به میکروب طاعون است وارد بدن انسان یا پستانداران میزبان می کند.
۲- وقتی که انسان یا میزبان های دیگر، بدن خود را در اثر اذیت کک می خارند، مواد دفعی کک ها را که آلوده به میکرب طاعون است در خراش هایی که در سطح بدن در اثر خارش ایجاد می شود تلقیح می کنند و شبیه آن است که میکرب آبله را در اثر خراش دادن پوست در بدن مایه کوبی می کنند.
۳۔ ممکن است جوندگان مانند موش در هنگام تمیز کردن بدن خود، کک های آلوده را ببلعند و به این طریق میکرب طاعون وارد بدن آنها بشود.
انتقال بیماری غالبا به طریق اول صورت می پذیرد. به علاوه نوعی تیفوس که عامل آن Richettsia typhi می باشد.
- توسط کک ها از جوندگان به انسان منتقل می شود.
- شپش بدن نیز ناقل این بیماری است.
- همچنین کک ها میزبان واسطه چندین گونه از کرم های نواری می باشند.
- این کرم ها انگل مشترک انسان و جانور دیگر از جمله سگ و گربه هستند.
کرم انگل .Dipylidium caninum L انگل مشترک انسان و سگ (.Hymenolepis diminotus (Rodolph پارازیت مشترک انسان و موش ها می باشد.
انتقال کک ها به بدن
طبقه بندی کک ها
این حشرات را در هفت خانواده طبقه بندی کرده اند. براساس این طبقه بندی کک معمولی Pulex irritance در خانواده Pullicidap قرار گرفته است. قابل توجه اینکه حشره نامبرده برخلاف تصور، ناقل بیماری طاعون نیست ولی به دلیل سطح انتشار جهانی و تراکم شدید آن در نواحی گرم و مرطوب و غیر بهداشتی، از حشرات خیلی موذی است.
یکی از مهمترین گونه هایی که ناقل بیماری طاعون است Xenopsylla cheopris می باشد. که بیشتر پارازیت موش هاست. ولی از خون انسان نیز تغذیه می کند. این حشره ناقل تیفوس هم می باشد.
مبارزه با کک ها
- بهترین راه مبارزه با کک ها رعایت نکات بهداشتی است.
- نظافت محیط زندگی، جمع آوری زباله و جلوگیری از فعالیت و آمد و رفت موش ها از اهم روش های پیشگیری از ازدیاد این حشرات است.
- سمپاشی با ترکیباتی نظیر لیندین، فایکام، انواع پیتروئید ها و دیپتر کس علیه لاروها و حشرات کامل مفید واقع می شود.
منبع :
کتاب حشره شناسی کشاورزی، (حشرات، کنه ها، جوندگان و نرم تنان زیان آور) و مبارزه با آنها، ناشر دانشگاه تهران، ۱۳۸۷
دیدگاهتان را بنویسید