معرفی پروانه مغز خوار پسته

• نام علمی: Recurvaria pistacicola Dan. (Gelechidae)

یکی از آفات مهم پسته در اکثر نقاط کشور می باشد و سطح انتشار وسیعی دارد. این آفت علاوه بر پسته معمولی به درختان پسته وحشی، بنه یا P. mutica نیز حمله می کند این آفت از اغلب نقاط پسته خیز خاورمیانه و جنوب روسیه نیز گزارش شده است.

مشخصات ظاهری آفت:

1. عرض بدن حشرات ماده با بال های باز حدود ۱۰ میلیمتر است. رنگ بدن خاکستری است و شباهت بسیار به R. nanella دارد.
2. در روی سر و سینه لکه های پراکنده تیره رنگ مشاهده می شود.
3. روی شاخک ها که خاکستری رنگ است، یک حلقه تیره دیده می شود.
4. بال های جلویی خاکستری روشن و دارای سایه ای از نقاط تیره رنگ در قاعده می باشد. در وسط بال نیز یک لکه تیره مشخص و در انتهای آن یک لکه نامشخص به چشم می خورد. حشرات ماده در انتهای بدن دارای تخمریز نسبتا بلند و مشخص هستند.
5. لارو پروانه میوه خوار پسته زرد رنگ است و در روی هر بند یک نوار عرضی قرمز و گاهی سبز مشاهده می شود. سر لارو قهوه ای رنگ و در روی آرواره های بالا ۵ دندانه مشخص دیده می شود. دندانه چهارم و پنجم خیلی کوچک هستند.
6. شفیره قهوه ای رنگ، به طول ۷-۸ میلیمتر و در انتها مجهز به چند موی قلاب مانند است و پیله نازک خاکستری رنگی آن را در بر میگیرد.

بیولوژی آفت:

این آفت زمستان را بصورت لارو کامل در زیر پوستک های تنه درختان پسته بسر می برد. این لاروها در بهار تبدیل به شفیره میشوند و مصادف با شروع تشکیل میوه های پسته، حشرات کامل ظاهر می شوند. اولین حشرات کامل در شرایط قزوین اواخر فروردین ماه دیده شده است. این حشرات پس از مختصر تغذیه از مایعات روی برگ تخمریزی می کنند. حشرات کامل به ندرت روی دمبرگ یا دم خوشه تخم می گذارند. تخمریزی تدریجی است و ممکن است تا ۱۵ روز طول بکشد.

لاروها پس از خروج از تخم به سمت میوه ها حرکت می کنند و هر یک داخل یک میوه کوچک پسته می شوند. پروانه مغز خوار پسته ۵ سن لاروی دارد و دوران تغذیه لاروها روی میوه حدود ۳۵ روز است. لاروها در نسل اول تماما از مغز پسته تغذیه می کنند و میوه های آفت زده ابتدا قهوه ای رنگ می شوند و سپس خشک شده و می ریزند. هر یک از لاروها طی دوران تغذیه ۱۰ تا ۱۲ میوه پسته را از بین می برد. در میوه های کوچک که مورد حمله لارو سن اول قرار می گیرند از خارج سوراخ ورودی لارو مشخص نیست ولی سوراخ ورود و خروج لاروهای سنین بالاتر بخوبی روی پسته دیده می شود. لاروهای سن اول عمدتا از محل دم میوه وارد می شوند ولی در سنین بعدی از قسمت های دیگری نیز به میوه نفوذ می کنند.

گونه های دیگر آفت:

۱- گونه Schneideraria pistaciicola Weber

تلحوک در سال ۱۹۷۶ از گونه دیگری بنام Schneideraria pistaciicola Weber در سوریه نام می برد که لاروهای آن سبز مایل به آبی است و در سطح پشتی دارای دو لکه قرمز رنگ می باشد. بنا به اظهار نامبرده، حشرات کامل این گونه در تابستان ظاهر می شود و لاروها در شهریورماه به میوه پسته حمله می کنند.

۲-  پروانه گلبرگ خوار پسته

صامت در سال ۱۹۷۵ از Gelechia pistaciae بنام پروانه گلبرگ خوار پسته نام می برد. بنا به گزارش نامبرده این آفت به خوشه های گل نر و ماده، میوه و برگ پسته صدمه وارد می کند و خسارت قابل توجه دارد. این آفت چند نسلی است و در سال ۲ تا ۳ نسل ایجاد می کند. طبق نوشته های Povolny این آفت در ترکیه و ارمنستان روسیه نیز انتشار دارد، طبق نظر نامبرده در کشورهای خاورمیانه، جنوب روسیه، کشورهای شمال آفریقا حداقل ۶ گونه از پروانه های Gelechidae روی پسته وجود دارند که ایجاد خسارت می کنند.

نحوه خسارت آفت:

کرم مغزخوار پسته در شرایط ایران دو نسل کاملا مشخص دارد. کرم های نسل دوم که در اواسط تابستان ظاهر میشوند، و بیشتر به پوست خارجی پسته (Pericarp) حمله می کند و باعث سیاه شدن پوست خارجی و بد رنگ شدن پوست سخت پسته (Mesocarp) می گردد. این وضعیت بدلیل بد رنگ کردن شکل ظاهری پسته، از ارزش بازاری آنها می کاهد. البته در مورد پسته اوحدی و واریته های مشابه که مزوکارپ و پریکارپ یا مزوکارپ قبل از برداشت شکاف می خورد، به لاروهای این آفت این فرصت را می دهد که در نسل دوم نیز به مغز پسته خسارت وارد کنند.

مدیریت کنترل کرم میوه خوار پسته:

۱- کنترل شیمیایی:

مبارزه شیمیائی علیه این آفت که در باغ های پسته عمل می شود بشرح زیر است:

جشنواره پاییزه

جشنواره فروش بذر های خاص و کمیاب با بیش از ۱۲۰۰ رقم تنوع

همین الآن خرید کنید

• سمپاشی بهاره:

در موقع ظهور اولین لاروهای سن اول و قبل از راه یافتن آن به داخل میوه پسته، این تاریخ را می توان هر ساله بکمک تله های نوری یا فرومنی و نیز قرار دادن پارچه تنظیف روی تنه و شکار پروانه ها معین نمود. بدین ترتیب با مشاهده اولین پروانه ها دو هفته بعد اقدام به سمپاشی می شود. سموم مورد استعمال سوپر اسید ۴۰ درصد ۱۰۰ گرم یا زولن ۲۰ درصد ۲۰۰ گرم و یا سوین ۸۵ درصد ۱۵۰ گرم در ۱۰۰ لیتر آب است. اگر سابقه آفت در منطقه طوریست که احتمال خسارت شدید می رود، می توان این سمپاشی را بفاصله یک هفته تا ده روز بعد تکرار نمود.

• سمپاشی تابستانه:

مصادف با ظهور اولین لاروهای سن اول، نسل دوم که موقع آن را می توان به کمک تله های نوری، طعمه ای و نظایر آن معین نمود و یا با مشاهده اولین آثار خسارت لاروهای نسل دوم اقدام به سمپاشی کرد. باید توجه داشت که جمع آوری و انهدام پسته های تغییر رنگ داده که آلوده به آفت می باشد در تقلیل انبوهی این آفت مؤثر است.

۲- کنترل بیولوژیک

بعلاوه راجع به قدرت کنترل کننده دو زنبور پارازیت (Euchalcidia nigripes Fon (Chalcididae و (Copidosoma sp. (Encyrtidae که به کرات از روی این آفت جمع آوری گردیده است باید مطالعه بیشتری صورت گیرد و در صورت امکان موجبات تقویت و حمایت آنها در کنترل انبوهی این آفت فراهم شود.

منبع: کتاب آفات درختان میوه و مدیریت کنترل آنها، انتشارات مرکز نشر سپهر، ۱۳۹۳.

دکتر فاطمه سکه چی