خواص دارویی سنبل ختایی
گیاه شناسی سنبل ختایی
سنبل ختایی Angelica با نام علمی Angelica archangelica گیاهی دوساله، به ندرت سه ساله است.خواص دارویی سنبل ختایی را در این مطلب مطالعه می کنیم.
- در سال اول رویش برگ های طوقه ای تشکیل می شود و در سال دوم گیاه به ساقه می رود.
- تعداد برگ های آن کم است. برگ های پهن و سبز روشن سنبل ختایی به شکل پر و دندانه دار هستند. برگ ها نسبتا درشت و دارای بریدگی می باشد. ناحیه فوقانی پهنک برگ سبز تیره است در حالی که قسمت تحتانی آن روشن تر به نظر می رسد.
- ناحیه اتصال دمبرگ به ساقه نیز برجسته است. ساقه آن محکم، توخالی و شیاردار است و در انتها به رنگ ارغوانی در می آید و در بالا شاخه شاخه می شود.
- گل های کوچک و به رنگ سفید مایل به سبز با بوی مطبوع و به طور انبوه و چتری می رویند. همین گل ها به بذر زرد کمرنگ و معطر تبدیل می شوند.
- سنبل ختایی دارای ریشه ای مخروطی شکل و به رنگ زرد روشن است. در داخل ریشه آن شیرهای به رنگ زرد جریان دارد. ساقه آن استوانه ای شکل و توخالی است.
- سطح ساقه صاف، کم وبیش ضخیم و منشعب است. گل ها دارای گلبرگ های سبز روشن مایل به زردند.
- میوه فندقه دو قسمتی و به رنگ قهوه ای روشن است.
- گل های آن به صورت چتر مرکب بزرگ با ظاهر تقریبا مدور در می آیند.
گیاه سنبل ختایی
خواص دارویی گیاه سنبل ختایی
ریشه و ریزوم خشک شده این گیاه و به ندرت جوانه های تازه و میوه آن دارای استفاده های طبی هستند. دارای اسانس فرار و مشتقات کومارین است. ترشحات گوارشی را تحریک کند، اشتها را افزایش می دهد و حرکات پریستالیسم را کنترل می کند. با مقادیر زیاد، ابتدا سیستم آب مرکزی را تحریک و سپس فلج می کند. در طول دوران طاعون در اواسط قرن هفدهم که بیماری در سرتاسر اروپا شیوع یافت از سنبل ختایی استفاده زیادی به عمل آمد و از همین رو به عنوان یک داروی واقع بیماری های عفونی شناخته شده است.
از سده های میانه تا به امروز هم ساقه و هم بذر معطر سنبل ختایی یکی از اجزای اصلی طعم دهنده شربت های تقویت کننده بوده است. از لحاظ پزشکی ریشه و برگ های گیاه در هضم غذا و رفع نفخ شکم مؤثرند. سنبل ختایی طبیعت گرم دارد و برای درمان گردش خون نامناسب مفید است.
ریشه گیاه خلط آور است و یک داروی سنتی اروپا و سرخپوستان بومی آمریکا برای درمان عفونت های ریوی است. ساقه و ریشه شیرین این گیاه را به طور سنتی برای مقابله با عفونت و کسب توان جسمی بیشتر مصرف می کرده اند. برای سوء هاضمه و مشکلات تنفسی از برگ این گیاه استفاده می شود. ریشه این گیاه در ناراحتی های گوارشی و تنفسی کاربرد دارد. محرک اشتها و کار کبد، درمان رماتیسم و آرتریت و محرک تعریق در سرماخوردگی و آنفولانزاست.
از دیگر خواص دارویی سنبل ختایی
به عنوان محرک انقباض رحم در زایمان های طولانی یا محبوس شدن جفت در رحم به کار رفته است. به همین دلیل در دوران بارداری نباید به صورت مداوم و یا به مقدار زیاد مصرف شود. این گیاه در فروشگاه های گیاهان دارویی در انگلستان به عنوان آنتی اسپاسم و ضد نارسایی تنفسی و بیماری های روماتوئیدی مصرف دارد.
در برخی کشورها از دم کرده ریشه این گیاه به عنوان دارو استفاده می شود. برای معالجه برخی بیماری های پوستی نیز از این گیاه استفاده می شود. چون مواد مؤثره این گیاه در می باشد سبب کاهش تورم ناشی از تجمع آب زیر پوست بر اثر بعضی از ناراحتی های قلبی می گردد.
در بسیاری از کشورها از عصاره الکلی ریشه سنبل ختایی به عنوان ماده ای مدر و تمیز کننده کلیه استفاده می شود. مواد مؤثره این گیاه به عنوان بادشکن، ضدنفخ، هضم کننده غذا و همچنین اشتها آور کاربرد دارد. مردم بعضی از سرزمین ها از دم کرده رویشی و ریشه های این گیاه برای معالجه بیماری های روماتیسمی، مداوای بیماری های عصبی و همچنین به عنوان ماده ای خلط آور، تمیز کننده خون، معرق و ماده ای که سبب بهبود دل درد می شود، استفاده می کنند.
زیستگاه
بومی اروپای شمالی است. پراکندگی آن به صورتی است که در نواحی وسیعی از شمال اروپا مانند شبه جزیره اسکاندیناوی، کوهستان های نواحی مرکزی اروپا تا روسیه و همچنین آسیا، ایسلند و هیمالیا می روید. در کشورهایی چون آلمان، بلژیک، هلند، فرانسه، چکسلواکی سابق، مجارستان و سوئیس همه ساله زمین های زراعی وسیعی به کشت این گیاه اختصاص می یابد. این گیاه در ایران وجود ندارد.
کشورهای چکسلواکی سابق، بلژیک، فرانسه، شوروی سابق، ایتالیا و سوئیس از تولید کنندگان اصلی این گیاه محسوب می شوند.
زیستگاه سنبل ختایی
بیماری گیاه دارویی سنبل ختایی
لکه برگی
عامل بیماری در مرحله ساقه دهی و رسیدن بذرها ممکن است صدمه های زیادی به محصول وارد آورد عامل بیماری Passalora depressa است.
مبارزه
برای مبارزه با این بیماری می توان از قارچ کش آفوزین یا سایر قارچ کش های مناسب مانند محلول ۱ % فوندازول به مقدار ۱/۵ کیلوگرم در هکتار یا محلول ۲/ ۰ درصد دیتان به مقدار سه کیلو گرم در هکتار هر ۱۰ تا ۱۲ روز به صورت محلول پاشی استفاده کرد.
منبع :
کتاب بیماری های مهم گیاهان دارویی، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، ۱۳۸۹
دیدگاهتان را بنویسید