طبقه بندی آفت کش ها بر اساس ورود آنها

طبقه بندی آفت کش ها بر اساس ورود آنها به بدن موجود زنده به صورت زیر می باشد:

۱- سموم داخلی یا تغذیه ای: (Stomach poisons)

برای مبارزه با حشرات جونده و حشرات لیسنده که از مایعات در سطح تغذیه می کنند مصرف می شوند، نظیر ترکیبات آرسنیک و فسفور دو زنگ که بایستی به وسیله حشرات و یا طعمه مسموم توسط موش ها خورده شوند.

۲- سموم تماسی:

ترکیباتی هستند که از طریق تماس با سطح بدن آفات و نیز از طریق تغذیه موجب از بین رفتن آنها می شوند. این ترکیبات ممکن است مانند ترکیبات کلره و فسفره روی دستگاه های عصبی آفت اختلال ایجاد کنند و یا مانند (سولفات دونیکوتین، گوگرد، و روغن ها دستگاه های تنفسی آفات را مختل می نمایند و یا ضایعاتی بر روی اندام های داخلی بدن حشرات ایجاد کنند (مواد عقیم کننده). ترکیبات مذکور در مواردی باید مصرف شود که آفت مورد نظر در معرض برخورد ماده سمی باشد. بدنش به سم آلوده شود و یا از برگ، میوه و شاخه آلوده تغذیه نماید. در غیر این صورت عملیات سمپاشی نتیجه بخش نخواهد بود.

۳ – سموم نفوذی:

عده ای از ترکیبات آفت کش پس از پاشیدن روی شاخه و برگ در نسوج گیاهی نفود می کند و آفاتی که در منطقه نفوذ سم قرار دارند، از بین می برند (مانند دیازینون و سوپراسید). این ترکیبات اگر در یک سطح برگ (سطح فوقانی) پاشیده شود، حشره آفت را در سطح دیگر (سطح تحتانی) از بین می برد و تا حدودی در پوست شاخه های نازک و چوبی نشده نیز نفوذ می کنند، ولی نباید توقع داشت که در همه قسمت ها و عمق چوب تنه درختان نفوذ کند.

همچنین سموم نفوذی به وسیله شیره نباتی به ندرت جابجا می شوند. این ترکیبات در مواردی مصرف می شوند که دسترسی به آفت به دلیل پیچیده شدن شاخ و برگ به سادگی امکان پذیر نباشد و در زیر پوست میوه و شاخه چوبی نشده و یا زیر کوتیکول برگ پنهان شده باشد. ترکیباتی نظیر فئیترتیون را به عنوان سموم تماسی نیز می توان بکار برد.

۴- سموم سیستمیک:

این مواد قادرند از راه ریشه و برگ جذب و از طریق آوندها و همراه با شیره نباتی به تمام قسمت های گیاه پخش شوند. این ترکیبات عمدتاً برای مبارزه با حشرات مکنده که برای بقای خود ناچار به تغذیه مقادیر زیادی شیره نباتی می باشند، بکار برده میشوند، و لزوما روی حشراتی که از نسوج گیاهی ولو در داخل میوه یا شاخه درختان زندگی می کنند، اثر ندارد. البته بعضی از این ترکیبات مانند متاسیستکس تا حدودی اثر تماسی دارند و از این طریق نیز آفات را از بین می برند. ولی باید توجه داشت که اثر تماسی آنها ناچیز و محدود به برخورد مستقیم سم روی بدن آفت می شود

جشنواره پاییزه

جشنواره فروش بذر های خاص و کمیاب با بیش از ۱۲۰۰ رقم تنوع

همین الآن خرید کنید

این ترکیبات برای جلوگیری از تلفات حشرات مفید مانند زنبورعسل، حشرات شکارچی و انگل که از شیره نباتی تغذیه نمی کنند، ساخته شده اند. تجربه ثابت کرده است که زنبورعسل از مکیدن شیره گل های گیاهان سمپاشی شده صدمه چندانی نمی بیند. زیرا ترشح نوش نسبت به حجم گل شیره نباتی و لذا تراکم سم در آن بسیار ناچیز است. اگرچه این حشرات ممکن است از طریق تماس مستقیم با سیم تلف شوند. به همین لحاظ امروزه ترکیباتی ساخته اند که به خاک اطراف ریشه درختان داده می شود و در نتیجه خطر مسمومیت حشرات و جانوران مفید بسیار کم است.

۵- سموم میکروبی:

این ترکیبات محتوی اسپرهای عامل بیماری زا در حشره آفت و در بیشتر موارد ترکیبات سمی است که برای از بین بردن آفت توسط میکروارگانیسم ترشح شده است مانند باکتان، باکتوسپئین و توریسید که تماماً بر اساس ترشحات سمی که بصورت کریستال پروتئینی سمى (Bacillus turingiensis) ساخته شده اند و یا بووارین و ترشحات سمّی قارچ (Beauveria bassiana) می باشد. این ترکیبات عمدتاً روی انسان، دام و حتی حشرات مفید اثر سوئی ندارند و برای هر دسته از حشرات آفت، سوش یا فرآورده بخصوصی از این مواد وجود دارد که دقیقا باید مورد توجه قرار گیرد. در غیر اینصورت نتیجه مطلوب نمیدهد.

۶- حشره کش های گیاهی:

گیاهان دارای مواد طبیعی حشره کش هستند، بعضی از این مواد از زمان های قدیم توسط انسان مورد استفاده قرار گرفته اند و بعضی از آنها قابل استخراج هستند و اثر تماسی قابل توجه دارند، نظیر نیکوتین که عصاره استخراج شده از برگ توتون و شیره تنباکو می باشد و ترکیبات مشابه آن از جمله نیکوتینوئیدها، پیرترین ها (در عصاره استخراج شده از گل های گیاهی به نام pyrethruin cinerariaefolium وجود دارد) و پایرتروئیدهای مصنوعی. با این امتیاز که ضمن دارا بودن خاصیت حشره کشی یکسان با برتر نسبت به پیرترین های طبیعی در مقابل عواملی مثل نور و هوا از پایداری مطلوبی برخوردارند. از پایرتروئیدهای مصنوعی ترکیباتی نظیر الترین، پرمترین، رزمترین و دلتامترین را می توان نام برد.

• گیاه چریش

فرآورده گیاهی چریش آلکالوئیدی است که از برگ و دانه درخت چریش Azadirachta indica Juss استخراج می شود و فعالیت هورمون پوست اندازی را در حشره متوقف می کند و همچنین دارای اثر اشتهاری و کاهش زادآوری و تغییر در دگردیسی روی حشرات می گردد، اما روی حشرات مفید نظیر کفشدوزک ها و پارازیتوئیدها اثر نامطلوب ندارد و لذا می تواند در کنترل تلفیقی آفات مورد استفاده باشد. گرچه سهم حشره کش ها و کنه کش ها در طی سال های اخیر کاهش یافته، ولی هنوز بالاترین مقدار را در بین آفت کش های مختلف نشان می دهد.

منبع: کتاب درختان میوه و مدیریت کنترل آنها، انتشارات مرکز نشر سپهر، ۱۳۹۳.

دکتر فاطمه سکه چی