۱- سیاهک پنهان ذرت خوشه ای (Head Smuf)
میزان خسارت این بیماری نسبتا زیاد است و در کرج تا ۸۰٪ آلودگی نیز تخمین زده شده است و از بلوچستان، دزفول، کاشان و اصفهان نیز گزارش شده است. در استان اصفهان میزان آلودگی ۷/۱ ٪ برآورد شده است .
علایم بیماری
تا قبل از خوشه دهی گیاه، علایم خاصی مشخص نیست. پس از آلودگی گل های دانه ها تشکیل نمی شوند و به توپک های محتوى توده سیاه رنگ که اسپورهای قارچ هستند، تبدیل می شوند (شکل ۱-۱). سیاهک پنهان ممکن است همراه سیاهک شاخی روی یک گیاه نیز باشد ولی علایم و عامل بیماری متفاوت است .
عامل بیماری
عامل بیماری Sphacelotheca Sorghi) Sporisorium sorghi =) از Ustilaginales است. هاگدان ها در تخمدان تشکیل می شوند و پس از پاره شدن پوسته هاگدان، اسپورها آزاد می شوند و در سطح بذر سالم قرار می گیرند و در هنگام کاشت چنین بذری، وقتی که گیاه جوانه می زند، اسپورها نیز جوانه زده، گیاهچه را مورد حمله قرار می دهند و سپس به صورت سیستمیک در آمده تا اینکه بالاخره خوشه و تخمدان ها را مبتلا می کنند. بهینه دمایی جوانه زنی اسپورها C ۲۳ -۱۶ است.
مدیریت بیماری
ذرت خوشه ای قرمز به بیماری حساس است و ارقام ذرت خوشه ای قندی و ذرت سر عصایی نسبتا مقاوم هستند. ضدعفونی بذر با کاپتان یا ارتوساید به طریقه خشک و به نسبت دو در هزار توصیه شده است.
شکل ۱-۱ علایم بیماری سیاهک پنهان ذرت خوشه ای
۲-سیاهک شاخی ذرت خوشه ای (Long Smut)
این بیماری اولین بار از مصر گزارش شد و در ایران نیز در مناطق سیستان و بلوچستان، دزفول و اصفهان وجود دارد. میزان خسارت در نواحی آلوده ۱۰ –۲۰ %محصول تخمین زده شده است. در استان اصفهان میزان آلودگی به بیماری در مناطق اردستان، کوهپایه و نایین ۳۳٫۶ % برآورد شده است .
علایم و نشانه های بیماری
دانه های آلوده و بیمار از بین سایر دانه های سالم خوشه ذرت خوشه ای بیرون آمده و به صورت استوانه ای شکل هستند که در انتها کمی خمیده بوده و تقریبا به صورت شاخ در می آیند.
دانه های شاخی آلوده بیشتر در قسمت بالایی خوشه تشکیل می شوند (شکل ۲-۱)
عامل بیماری
عامل بیماری عامل بیماری (Sporisorium ehrenbergii =) Anthracocystis ehrenbergii از Ustilaginales است. اسپورها به صورت مجتمع متشکل از ۲۰-۴۰ اسپور هستند (شکل ۲-۲). طرز آلودگی مشخص نیست ولی احتمال آلودگی گل ها به وسیله اسپورهایی که توسط باد از روی خاک پراکنده می شوند، بیشتر است. در شرایط مساعد اسپورها روی خاک جوانه زده و تولید اسپوریدیوم می کنند که به وسیله باد روی تخمدان ذرت خوشه ای جوان رفته و ایجاد آلودگی می کنند. اسپورها ممکن است از مزارع زودرس به مزارع دیررس و یا از منطقه گرم به منطقه سرد منتقل شوند .
مدیریت بیماری
مبارزه شیمیایی تاکنون مؤثر نبوده است، معدوم کردن دانه های آلوده، تناوب زراعی و عدم کاشت ذرت در مزارع الوده نیز می تواند مؤثر باشد.
شکل ۲-۱ علایم سیاهک شاخی ذرت خوشه ای روی دانه های سورگوم
شکل ۲-۲ A – جوش های سیاهک تولید شده توسط Anthracocystis ehrebergii روی دانه سورگوم (راست) و دانه های سالم (چپ)، B- تلیوسپورهایA. ehrebergii
۳- سیاهک خوشه ذرت خوشه ای ( Ear smut )
بیماری سیاهک خوشه ذرت خوشه ای، در استان اصفهان دیده شده است و میزان آلودگی آن در اردستان ۸/۲ % برآورد شده است.
عامل بیماری
عامل آن (Sphacelotheca reiliana (=Sporisorium reilianum می باشد .
۴- سفید ک کر کی ذرت جارویی یا سرگنایی (Crazy Top)
سفیدک کرکی یا سرگنایی ذرت جارویی اولین بار در سال ۱۳۵۶ توسط ارشاد از رشت گزارش شده است. این بیماری علاوه بر رشت از منطقه چناران مشهد نیز گزارش شده است.
علایم و نشانه های بیماری
علایم بیماری شبیه برخی از بیماری های ویروسی است. علایم کوتولگی شدید و بدشکلی بوته ها، پیچیدگی، لوله ای و ضخیم شدن، ناهموار و چرمی شدن و بالاخره کمرنگ و مات شدن برگ ها را ایجاد می کند. رگبرگ ها کمی متورم شده و اغلب در امتداد آنها یک نوار سبز رد (کلروتیک) مشاهده می شود (شکل ۴-۱).
عامل بیماری
عامل بیماری Sclerophthora maCrospora است اسپورها در بافت های آلوده به قطر ۶۱٫۴ ± ۱٫۴ میکرومتر تشکیل شده ولی اسپورانژیوم قارچ تشکیل نمی شود.
شکل ۴-۱ علایم سفیدک کرکی یا سرگنایی روی برگ های سورگوم .
۵- لکه برگی خاکستری سورگوم ( Sorghum Gray Leaf Spot )
بیماری لکه برگی خاکستری سورگوم از مزارع سورگوم کرج، مازندران و گیلان گزارش شده است
علایم بیماری
علایم بیماری در ابتدا به صورت خال های کوچک قرمز رنگ روی برگ ها دیده می شوند و بعد به تدریج بزرگ تر شده و به صورت لکه های باریک و مستطیلی شکل تشکیل می شوند که اندازه آنها از ۱۵- ۵ × ۵-۲ میلی متر تغییر می کند و در محدوده رگبرگ ها بیشتر دیده می شوند. لکه ها ممکن است منفرد یا به هم پیوسته و به صورت خطوط و نوارهای بلند و یا لکه های بزرگ نامنظم دیده شوند که گاهی باعث از بین رفتن کامل برگ ها می شود.
عامل بیماری
عامل بیماری Cercospora Sorghi دارای پرگنه های با رشد بسیار آهسته روی محیط کشت PDA است . خیلی دیر شروع به تولید اسپور می کند.
کنیدیوفورهای آن قهوه ای روشن و به صورت مجتمع و دسته ای می باشند. کنیدیوم ها ۱۰-۳ سلولی و اندازه آنها ۱۱- ۵ × ۴ – ۳ میکرومتر می باشد (شکل ۵-۱ )
شکل ۵-۱ A – دانه سورگوم آلوده بهB ،Cercospora Sorghi کنیدیوفور (CP) و کنیدیوم (C. Sorghi (C
۶- لکه قهوه ای برگی سورگوم ( Target Leaf Spot )
بیماری لکه قهوه ای برگی باعث افت کمی و کیفی محصول می شود . در مناطق تهران، کرج، اور امین، مازندران و گیلان مشاهده شده است .
علایم بیماری
علایم بیماری به صورت لکه های گرد ثا بیضی شکل است. قسمت وسط لکه ها بنفش متمایل به قرمز و حاشیه آن قهوه ای است و بیشتر در محدوده رگبرگ ها دیده می شود.
اندازه لکه ها از ۳-۲ میلی متر تا لکه های بزرگ تر ۱۵-۱۰ میلی متری متغیر است (شکل ۶-۱).
عامل بیماری
عامل بیماری Bipolaris sorghicola است (شکل ۶-۲)
شکل ۶-۱ دانه سورگوم آلوده به Bipolaris sorghicola
شکل۶-۲ A- کنید بوفورو کنیدیوم (۱۲۲×) ، B – کنید یوم های ثانویه که بر روی کنید یوفورهای ثانویه تولید شده اند، C – کنید یوم Bipolaris surghicola
منبع: کتاب بیماری های کیاهان زراعی ایران
نویسنده: دکتر بهرام شریف نبی
دیدگاهتان را بنویسید